Gemeenten onder dwang minder sober

Aanpassingen eigen bijdragen en huishoudelijke hulp

Het nieuws dat mensen afzien van zorg door de (hoge) eigen bijdrage leverde begin dit jaar veel commotie op. Niet alleen in gemeenteland, maar ook in ‘Den Haag’ en bij belangenverenigingen voor ouderen en chronisch zieken. Kamervragen over de onderzoeksresultaten van Binnenlands Bestuur en Ieder(in) naar de gevolgen van het eigen bijdrage-beleid voor inwoners met een Wmo-voorziening, gingen vooraf aan een Kamerdebat. In diverse gemeenten wilden raadsleden weten of ook in hun gemeenten hulpbehoevenden afzien van zorg door te hoge eigen bijdragen.

Verschillende gemeenten besloten zelf onderzoek te doen naar de gevolgen van hun beleid. Her en der werden moties en initiatiefvoorstellen (Amsterdam, Tilburg) ingediend om de eigen bijdragen te verlagen of af te schaffen. Sinds februari, toen Binnenlands Bestuur over de onderzoeksresultaten publiceerde, hebben tientallen gemeenten hun eigen bijdragenbeleid aangepast of hebben besloten dat vanaf januari te doen.

Kwijtschelding
Uit een overzicht dat het CAK voor Binnenlands Bestuur heeft gemaakt, blijkt dat dit jaar 42 gemeenten de eigen bijdrage hebben verlaagd; vorig jaar deden 17 gemeenten dat. Deze 42 gemeenten hebben het marginaal tarief verlaagd, de inkomensdrempel verhoogd, de maximale periodebijdrage verlaagd of gekozen voor een combinatie. Naast deze drie instrumenten zijn er ook andere maatregelen die gemeenten kunnen nemen, zoals verlaging van het uurtarief dat voor de berekening van de eigen bijdrage wordt gebruikt of voor het schrappen van de eigen bijdrage voor specifieke Wmo-voorzieningen. Gemeenten die alleen hiervoor kiezen, komen niet in het CAK-overzicht voor.

Zoals de gemeente Baarn, die de uurtarieven voor dagactiviteiten en begeleiding heeft verlaagd en Aalsmeer die vanaf deze maand voor begeleiding een lagere prijs in rekening brengt. Voor zover bekend hebben dit jaar 37 gemeenten dergelijke instrumenten ingezet om de financiële pijn voor zorgbehoevende inwoners te verzachten. Een aantal gemeenten neemt per 2017 maatregelen, zoals Ede, Raalte, en Simpelveld. Ook Schijndel, Sint-Oedenrode en Veghel (vanaf 1 januari gemeente Meierijstad) verlagen via diverse maatregelen per 2017 de eigen bijdrage voor hun inwoners.

In aanloop naar de Wmo 2015 bleek uit ander onderzoek van Binnenlands Bestuur dat een kwart van de gemeenten per 2015 ging stoppen met het regelen en betalen van eenvoudige schoonmaakhulp voor hun inwoners en dat ruim de helft van de gemeenten het huishoudelijke hulpbeleid anders ging inrichten; door versobering van het aantal uren of door te kiezen voor het resultaat ‘schoon en leefbaar’. Veel van deze gemeenten handelden daarmee in strijd met de Wmo 2015, zo bleek uit de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) medio mei. Die hoogste bestuursrechter stelde klip en klaar dat huishoudelijke hulp een prestatie is die onder de Wmo 2015 valt. Verder sloeg de CRvB piketpalen rondom het indiceren op een ‘schoon en leefbaar’ huis en het aanbieden van de ‘hh’ als algemene voorziening.

‘Oude uren’ terug
Veel gemeenten hebben hun huishoudelijke beleid nog niet in lijn gebracht met de Wmo 2015, zo blijkt nu. Diverse gemeenten worstelen met de vraag wat er aan het beleid moet worden veranderd. Niet iedere gemeente past daarbij het ‘gewraakte’ beleid in de tussentijd aan, zo blijkt verder uit de inventarisatie.

Een aantal gemeenten nam vrijwel direct na het vonnis van de CRvB meteen actie, zoals Hollands Kroon, Schagen, Amsterdam, Lisse, Hillegom en Noordwijkerhout. Veelal in afwachting van nieuw beleid kregen de inwoners met een indicatie voor huishoudelijke hulp de ‘oude’ uren terug. Utrecht en Aa en Hunze – de twee gemeenten die als eerste voor de hoogste rechter moesten verschijnen – hebben hun beleid in oktober aangepast.

Veel gemeenten blijken behoorlijk de tijd te nemen om het beleid aan te passen. Zo passen zeven gemeenten in Noordwest-Friesland vanaf januari hun huishoudelijke hulpbeleid aan. Vanaf het nieuwe jaar vervalt de regel dat inwoners de eerste drie uur zelf moeten regelen. Gorinchem, Giessenlanden, Molenwaard, Hardinxveld-Giessendam, Leerdam en Zederik zijn nog steeds bezig met de zoektocht om het beleid in lijn met de Wmo 2015 te krijgen. Dat moet uiterlijk in 2018 van kracht worden.

Vanaf januari nemen zij tijdelijke oplossingen, die per gemeente verschillen (zie pagina hiernaast). Katwijk ligt met de staatssecretaris in de clinch. De gemeente vindt dat haar beleid in lijn met de Wmo 2015 ligt, maar de staatssecretaris denkt daar anders over. Het laatste woord is hier nog niet over gesproken.