Gemeenten sleutelen al volop aan de jeugdzorg

De komende jaren moeten maatregelen worden genomen om tot een (financieel) houdbaar jeugdstelsel te komen. Dat zijn het kabinet en gemeentekoepel VNG overeengekomen. Diverse gemeenten zijn al druk bezig met het op de schop nemen van de jeugdzorg.

Motivatie

Veel gemeenten zijn al bezig met veranderingen. Deels vanuit puur financiële noodzaak, waarbij de nadruk ligt op kostenbesparende maatregelen. Bij andere gemeenten, zoals Leeuwarden, vooral vanuit een intrinsieke motivatie om de jeugdzorg te verbeteren en tegelijkertijd te zorgen dat gemeenschapsgeld zo goed mogelijk wordt besteed. ‘We hebben het geld voor vooral de meest kwetsbare kinderen nodig’, vertelt wethouder Hilde Tjeerdema (jeugd, D66). Al tijden wacht de wethouder met smart op de begrenzing van vooral de specialistische jeugdzorg, maar omdat ‘Den Haag’ dat nog niet heeft gedaan, doet Leeuwarden dat alvast maar zelf. Samen met zeventien andere Friese gemeenten, die de inkoopregio Sociaal Domein Fryslân vormen.

Minder aanbieders

De regio heeft nu een aanbesteding in voorbereiding waarbij de gemeenten met minder aanbieders in zee gaan, die vooral verantwoordelijkheid nemen voor de zwaardere jeugdhulp. Voor ‘lichte’ problemen gaat de deur naar specialistische jeugdhulp dicht. ‘In de hoop uit de financiële stress te komen, gaan we nog meer dan we nu al doen investeren in het voorliggend veld’, aldus Tjeerdema. Denk aan de praktijkondersteuners jeugd bij huisartsen en de sociale wijkteams. Alleen specialistische jeugdhulp wordt regionaal gecontracteerd. Voor de zwaardere hulp willen de achttien Friese gemeenten meerjarige afspraken maken met een beperkt aantal aanbieders.

 

Zorgcowboys

Vanaf volgend jaar wordt niet meer alle ondersteuning geboden. Er gaat een streep door onder meer paardentherapie, een therapeutische hulphond, een vakantiekamp voor kinderen met een beperking, babythuiszorg en kindercoaching. De gemeenten kopen alleen jeugdhulp in die bewezen effectief is. Ook wordt paal en perk gesteld aan de winst die aanbieders mogen maken. ‘Vanuit de raad is er steun voor het bestrijden van de zorgcowboys’, aldus Tjeerdema.

 

Grenzen

Ook Zutphen gooit het roer om. ‘Te veel kinderen belanden in jeugdzorg die daar niet horen, waardoor kinderen met zwaardere problemen te lang op de juiste hulp moeten wachten’, stelt wethouder Annelies de Jonge (jeugd, PvdA). Net zoals Leeuwarden wil Zutphen met minder aanbieders meerjarige afspraken maken voor de gespecialiseerde jeugdzorg en samen met hen aan de transformatie werken. ‘Het zorgaanbod wordt anders; veel meer vraaggericht dan nu.’ Er worden ook grenzen gesteld aan zorgvormen waarvoor gemeenten de rekening gaat betalen. Samen met andere gemeenten wordt bekeken wat (juridisch) mogelijk is.

Preventie

Daarnaast gaat Zutphen vol op preventie inzetten. De komende jaren wordt het budget daarvoor verdubbeld: van vijftien naar dertig procent van het jeugdbudget in 2025. Uiteindelijke doel van de koerswijziging is een verschuiving van maatwerk naar preventie. De ambitie is om in 2024 te komen tot een verhouding van zeventig procent geïndiceerde maatwerkvoorzieningen en dertig procent algemene voorzieningen.

25 gezinnen

Directe aanleiding voor Schouwen-Duivenland om in te grijpen in de jeugdzorg was het tekort op het jeugdbudget dat in 2019 ontstond. ‘We zijn begonnen om bij zo’n 25 gezinnen te kijken waarom de kosten zo hoog waren,’ vertelt wethouder Paula Schot (SGP), die sinds een half jaar wethouder sociaal domein is.

Data-analist

Een data-analist dook de gegevens in en kwam erachter dat er veel dubbelingen in de verleende zorg zaten, die ook nog eens door heel veel verschillende hulpverleners werd gegeven. ‘Zo was een gezin met acht verschillende trajecten bezig,’ vertelt Schot. Onrustig voor het gezin, inefficiënt en duur voor de gemeente. Ook werden gesprekken met aanbieders gevoerd, omdat uit de bestudeerde data bleek dat bepaalde aanbieders altijd de duurste zorg gaven, terwijl anderen juist altijd laag inschaalden. ‘Als dure zorg nodig is, moet dat worden gegeven. En een te lage inschaling is ook niet altijd goed voor het kind en het gezin. We willen passende zorg en op- en afschalen wanneer dat kan.’

Rek is eruit

Besloten is minder aanbieders te contracteren en ervoor te zorgen dat slechts een hulpverlener bij een gezin over de vloer komt, die het hele traject bij het gezin betrokken blijft. Het voorliggend veld is versterkt en er wordt meer op preventie ingezet. De maatregelen die de gemeente nu al heeft genomen en nog gaat nemen, leiden niet meteen tot enorme kostenbesparingen. Net als haar collega’s uit Leeuwarden en Zutphen vindt ook Schot dat het rijk veel meer geld moet vrijmaken. ‘De rek is eruit.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr 12 van deze week