De Jonge: voldoende compensatie voor eigen bijdrage Wmo

De Wmo 2015 biedt geen ruimte voor gemeenten om inkomensbeleid te voeren. Het meewegen van inkomen of vermogen van inwoners die een Wmo-voorziening aanvragen, is uit den boze. Gemeenten worden voldoende gecompenseerd voor de extra toeloop op Wmo-voorzieningen en de gederfde inkomsten uit eigen bijdragen. Dat benadrukt minister Hugo de Jonge (VWS).

Maatregelen

Mocht uit de derde monitor abonnementstarief over 2020 blijken dat het beroep op Wmo-voorzieningen groter is dan verwacht en gemeenten financieel en inhoudelijk in de knel komen, dan ‘hebben we maatregelen te treffen, inhoudelijk dan wel financieel’, aldus de woordvoerder van minister De Jonge. Dat is bij de invoering van het Wmo-abonnementstarief met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) afgesproken en die afspraak staat nog steeds. Een dezer dagen wordt die nieuwe monitor gepubliceerd. De inkomensonafhankelijke eigen bijdrage (het Wmo-abonnementstarief) is in 2019 voor maatwerkvoorzieningen en in 2020 voor algemene voorzieningen ingevoerd.

Lange wachtlijsten

Minister De Jonge reageert hiermee op maatregelen van verschillende gemeenten om in ieder geval de toegang tot de huishoudelijke hulp in te dammen, vooral voor inwoners met een midden- tot hoger inkomen, waarover Binnenlands Bestuur recent berichtte. Sinds de invoering van het Wmo-abonnementstarief is het aantal aanvragen hiervoor onder deze groep fors gestegen, zo blijkt onder meer uit cijfers van het CBS. Gemeenten stellen dat veel van deze mensen voorheen zelf een hulp betaalden, maar hiervoor nu bij de gemeente aankloppen omdat dat stukken goedkoper is. De eigen bijdrage voor een Wmo-voorziening bedraagt maximaal 19 euro per maand. Door deze maatregel is onder meer in Amsterdam een lange wachtlijst ontstaan voor huishoudelijke hulp, en flinke tekorten. Een aantal gemeenten weegt het inkomen bij aanvragen voor huishoudelijke hulp mee, andere gemeenten doen een moreel appel op inwoners om de hulp zelf te betalen, als ze dat kunnen.

Rechtspraak

Deze gemeenten stellen dat de Wmo 2015 wel degelijk ruimte biedt om het inkomen mee te wegen. Als iemand zelf hulp kan betalen, is hij of zij zelfredzaam genoeg. De gemeente hoeft dan geen voorziening te regelen en te betalen, redeneren zij. Die argumentatie veegt De Jonge resoluut van tafel. ‘De wet laat geen ruimte om de hoogte van het inkomen of vermogen van inwoners onder het begrip ‘eigen kracht’ te scharen. Het voeren van inkomensbeleid is en blijft een verantwoordelijkheid van het rijk. Dit uitgangspunt is meermaals bevestigd in de rechtspraak’, aldus de woordvoerder van De Jonge. Gemeenten stellen dat die rechtspraak inmiddels is achterhaald, omdat de uitspraken dateren van voor de invoering van het Wmo-abonnementstarief.

Zorg mijden

Het ministerie vindt dat zorg en ondersteuning voor iedereen betaalbaar moet zijn. ‘Daarom heeft dit kabinet een pakket aan maatregelen genomen om de stapeling van zorgkosten te beperken. Een van deze maatregelen was het abonnementstarief.’ Daarnaast heeft de maatregel bijgedragen aan de vereenvoudiging van de systematiek en de administratieve lasten voor alle betrokken partijen. ‘We zien in de meerjarige monitor abonnementstarief ook dat cliënten blij zijn met deze maatregel’, aldus De Jonge via zijn woordvoerder. Uit onderzoek van Binnenlands Bestuur en Ieder(in) van begin 2016 bleek dat een kwart van de Nederlanders destijds afzag van ondersteuning door de hoge eigen bijdragen die zij voor Wmo-voorzieningen moesten betalen. Dat artikel leidde onder meer tot Kamervragen en een debat in de Kamer. Het kabinet Rutte III voerde het abonnementstarief in, zeer tegen de zin van gemeenten in.

Gederfde inkomsten

Ook de klacht van gemeenten dat zij onvoldoende door het rijk worden gecompenseerd voor zowel de aanzuigende werking als gederfde inkomsten wijst De Jonge van de hand. De kosten van de introductie van het Wmo-abonnementstarief zijn ten tijde van het regeerakkoord door het Centraal Planbureau (CPB) geraamd op 290 miljoen euro. Uit de monitor over 2020 die vorig najaar verscheen zijn de kosten die de invoering van het Wmo-abonnementstarief met zich meebrachten, daar met 229 miljoen euro ver onder gebleven. ‘Gemeenten zijn dus voldoende gecompenseerd.’

Formele reactie

Leusden en Krimpen aan den IJssel moeten van De Jonge stoppen met het meewegen van het inkomen. Anders dreigt hij de besluiten van deze gemeenten ter vernietiging voor te dragen aan de Kroon. Beide gemeenten negeren deze eis, zo stelden zij recent in Binnenlands Bestuur. Het ministerie wacht nog op een formele reactie van de twee gemeenten. ‘Aan de hand daarvan bepalen we het vervolg’, aldus de woordvoerder van De Jonge.