Gemeentemusea zwaar getroffen door corona

Onder de honderd Nederlandse musea die het zonder extra steun niet redden, zijn ook veel gemeentemusea. Beknibbel daar niet op, is de oproep van de Museumvereniging aan gemeenten. 'Als een museum eenmaal weg is, heb je het niet zomaar weer terug.'

Noodklok
De Museumvereniging luidde donderdag de noodklok. Zo’n honderd musea verwachten hoogstens een jaar overeind te kunnen blijven als er niet meer doeltreffende steun op gang komt, bleek uit een enquête van de vereniging onder haar 435 leden. Dat zijn veelal musea die niet in aanmerking komen voor het steunpakket van 300 miljoen euro voor cultuur vanuit het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Ook ontvangt meer dan de helft van de musea om uiteenlopende redenen tot nog toe geen steun van gemeente of provincie.

Zwaarst getroffen
Musea die tussen wal en schip vallen, zijn doorgaans musea met minder dan 40.000 bezoekers per jaar, musea die geen rijkssubsidie ontvangen en musea die vrijwel volledig afhankelijk zijn van inkomsten uit entreegelden en zalenverhuur. Daarmee behoren gemeentemusea, samen met de particuliere musea, tot de zwaarst getroffen groep. Ruim van de helft van de leden van de Museumvereniging zijn musea die de gemeente als belangrijkste bron van financiering hebben.

Drie smaken
Mirjam Moll, directeur van de Museumvereniging, ziet dat er 'drie smaken gemeenten' zijn als het gaat om de reactie op musea in nood. Er zijn gemeenten die juist nu investeren. Ze noemt de gemeente Schoonhoven, die extra geld uittrekt voor het Zilvermuseum. Ook de gemeente Amsterdam heeft een uitgebreid noodpakket, zegt Moll.

Neerwaartse spiraal
Dan zijn er gemeenten die 'nogal zunig' zijn. De gemeente Den Haag steunt bijvoorbeeld het Kunstmuseum Den Haag nauwelijks omdat dat ten koste zou gaan van de steun die het museum krijgt vanuit het algemene steunpakket van het rijk, in de vorm van loonkostensubsidie onder de NOW-regeling en de Tegemoetkoming Vaste Lasten. Moll: 'Ik zou niet willen zeggen dat het binnen twaalf maanden omvalt, maar als het Kunstmuseum Den Haag substantieel minder coronasteun krijgt, dan kunnen zij uiteindelijk internationaal gezien ook minder aantrekkelijke tentoonstellingen maken. Als de gemeente dat echt zo doet, kan het museum in een neerwaartse spiraal komen.'

Weg
Ook zijn er gemeenten die nu bezuinigen op musea. 'In Almelo denken ze erover om het stadsmuseum fors te korten op de subsidie. Dan zou het echt een vrijwilligersmuseum moeten worden, en zal het aantal bezoekers afnemen terwijl die nou juist groeiden.' Dat is zonde, vindt Moll: 'Als een museum eenmaal weg is, heb je het niet zomaar weer terug.'

Meerwaarde
Bovendien gaat het verdwijnen van musea ten koste van de leefbaarheid en aantrekkingskracht van de gemeente, zegt Moll. Voor de gemeente Eindhoven zijn investeringen in cultuur bijvoorbeeld een manier om expats aan te trekken. Bezoekers aan het Drents Museum - gefinancierd door de provincie - geven gemiddeld vijftig euro uit in de gemeente Assen, weet Moll. Ook is de grondprijs rond musea hoger. 'Voor gemeenten biedt het wel degelijk meerwaarde.'

Kwijtgescholden
'Maar ik wil gemeenten ook wel een compliment geven', voegt Moll toe. 'De meeste gemeenten betrachten coulance in de prestatieafspraken bij subsidievertrekkingen en verstrekken uitstel van huurbetaling.' Toch heeft Moll liever dat de huisvestingskosten worden vergoed via de gemeente voor de periode van gedwongen sluiting. Daarvoor is 35 miljoen extra nodig in het gemeentefonds, stelt de Museumvereniging.

Groeikans
Onlangs heeft het kabinet al 60 miljoen euro beschikbaar gesteld voor gemeenten om de lokale culturele sector te ondersteunen. 'Maar we zien nog niet dat gemeenten zich daarvan bewust zijn en het geld daadwerkelijk doorgeven aan musea', zegt Moll. Ze roept gemeenten dan ook op om het geld in te zetten om lokale musea te redden. 'Bezuinig niet op cultuur, bezuinig niet op de toekomst en bezuinig ook niet op je eigen groeikans.'