‘Duurder uit zonder de Wwik’

Robin Vogel (27) noemt zichzelf liever mediavormgever dan kunstenaar. ‘Kunstenaar vind ik een te breed begrip, er hangt iets vaags omheen en het straalt naar mijn idee te weinig ondernemerschap uit. Ik ben heel concreet bezig met foto-, video- en theatervormgeving.’ Sinds een paar jaar kan hij van zijn inkomsten leven. Maar toen hij in 2002 begon, was dat anders.

‘Toen moest ik mijn bedrijf e nog opbouwen en maakte ik meer kosten dan dat er geld binnen kwam.’ Een jaar later wilde hij al bijna de handdoek in de ring gooien, totdat hij ontdekte dat hij in aanmerking kwam voor een uitkering via de Wet werk en inkomen kunstenaars (Wwik). Deze regeling geeft, maximaal 4 jaar, recht op 70 procent van een bijstandsuitkering. De kunstenaar mag dat aanvullen tot 125 procent met eigen inkomsten. Wie meer verdient, moet terugbetalen.

Kunstbudget

Net nu de regeling steeds populairder wordt onder kunstenaars, schaft het kabinet Rutte de Wwik af. Dat levert vanaf 2012 een besparing van 10 miljoen euro per jaar op. De helft van de Wwik’ers belandt, zo verwacht het kabinet, in de duurdere bijstand. Maar de andere helft komt daar vermoedelijk niet voor in aanmerking, bijvoorbeeld omdat ze samenwonen met iemand met een eigen inkomen.

Volgens Jo Houben, directeur van de stichting Cultuur-Ondernemen, zit het kabinet er faliekant naast. Het afschaffen van de Wwik levert géén bezuiniging op, maar gaat juist extra geld kosten. ‘We hebben berekend dat het 15 tot 20 miljoen euro extra kost, omdat die kunstenaars straks in de bijstand belanden. Ook gek is dat de bezuiniging wordt gepresenteerd als een bezuiniging op het kunstbudget. Maar dit gaat over de sociale zekerheid. Het is een uitkering, geen subsidie.’

Robin kan nu als mediavormgever het hoofd financieel boven water houden, maar zou niet weten hoe dat zonder de Wwik had gemoeten. ‘Dankzij de Wwik had ik een financiele basis. En kon ik me focussen op mijn eigen projecten in plaats van een baantje in de horeca erbij nemen om de huur te betalen.’ Hij ziet veel startende kunstenaars op die manier vastlopen. ‘Ze zijn zoveel tijd en energie kwijt om financieel te overleven, dat ze amper nog aan hun eigen werk toekomen.’

Robin maakte in totaal 4 jaar - van 2002 tot 2006 - gebruik van de WWIK. De laatste 2 jaar betaalde hij een deel van de uitkering terug, omdat zijn projecten zo goed gingen lopen, dat zijn gemiddelde jaarinkomen hoger was dan toegestaan. ‘Daar wordt streng op gecontroleerd en terecht.’

Generatie

Volgens Jo Houben is er mede dankzij de Wwik een nieuwe, veel zakelijker ingestelde generatie kunstenaars ontstaan. ‘Door de regeling hebben ze geleerd te ondernemen in plaats van hun hand op te houden. Ze zijn meer op de buitenwereld gericht en willen presteren en financieel onafhankelijk zijn. Het is de meest stimulerende bijstandsregeling die er is. Dat blijkt ook uit de evaluatie van de regeling.

'In februari 2010 is het evaluatierapport verschenen. Hieruit blijkt ondermeer dat 94% van de kunstenaars die uitstromen, niet meer terugvalt op een bijstandsuitkering. In de sociale zekerheid is er geen enkele regeling te vinden die zó succesvol is op het vlak van structurele uitstroom. En dat 83% van de kunstenaars die de Wwik beëindigden, 1,5 tot 2 jaar later van hun kunst kunnen leven. Bovendien blijkt dat kunstenaars gemiddeld maar 2 jaar gebruik maken van de Wwik, terwijl 4 jaar mag’, aldus Houben.

Door de economische crisis is het aantal kunstenaars in de Wwik in 2009 (ten opzichte van 2008) met 13 procent gestegen. Houben: ‘Die stijging wordt nu aangevoerd als argument om ermee te stoppen omdat de kosten anders uit de pan zouden rijzen. Maar dat geeft een vertekend beeld, want niet alleen het aantal Wwik’ers is gestegen. Het aantal WW-uitkeringen steeg in dat zelfde jaar met 58 procent en het aantal bijstandsuitkeringen met 8 procent. De totale werkloze beroepsbevolking steeg met 26 procent.’

Badwater

De Wwik is een bijzondere regeling, waarvoor ook vanuit het buitenland regelmatig belangstelling is, weet Houben. ‘Duitsland, Oostenrijk en Denemarken hebben onderzocht of ze een dergelijke regeling ook in hun land zouden kunnen opzetten.’ En in Nederland heeft de kunstenaarsuitkering als voorbeeld gediend voor de regeling voor topsporters.

In plaats van de Wwik af te schaffen, zou het kabinet de regeling beter als voorbeeld kunnen nemen voor toekomstig activerend bijstandsbeleid. ‘Dat zou pas een échte bezuiniging zijn. Nu gooien ze het kind met het badwater weg.’

Namens de negen grote culturele steden in Nederland, schreef cultuurwethouder Carolien Gehrels (PvdA) uit Amsterdam een brief aan het kabinet Rutte. Ze geeft daarin ondermeer aan dat ze het afschaffen van de Wwik betreurt: ‘Wwik’ers zijn veelal jonge professionals die in alle culturele domeinen ervaring opdoen. Ze leveren een flinke bijdrage aan de culturele economie en het creatieve imago van ons land. En dat allemaal voor significant minder kosten dan een reguliere bijstandsuitkering.’

Wet werk en inkomen kunstenaars (Wwik)

Deze stimuleringsregeling voor kunstenaars valt onder de Wet werk en bijstand en wordt verstrekt door de sociale dienst. Een kunstenaar in de Wwik moet jaarlijks aantonen dat zijn eigen inkomen stijgt. Hij ontvangt 70% van de bijstandsuitkering en mag tot max 125% van het bijstandsniveau bijverdienen. Hij heeft géén sollicitatieplicht, omdat hij niet werkloos is, maar bezig is om zijn beroepspraktijk te ontwikkelen. Een kunstenaar kan gedurende maximaal 48 maanden, binnen een periode van 10 jaar, Wwik aanvragen.

Tussen 1999 en 2009 hebben ongeveer 14.000 mensen er gebruik van gemaakt. Naar verwachting zullen in 2010 ruim 4.000 kunstenaars gebruik maken van de regeling.