Niet alle, maar wel meer ballen op leefbaar landelijk gebied

Het wordt de hoogste tijd dat er in Nederland een visie komt op hoe de leefbaarheid in het landelijk gebied in stand te houden. Landen om ons heen zijn daarin al veel verder, leert internationaal onderzoek.

Ander beleid

Op verzoek van Binnenlandse Zaken maakten Bettina Bock, Tialda Haartsen en Kirsten Valkenier van de Rijksuniversiteit Groningen een vergelijking van internationaal beleid voor het behoud van basisvoorzieningen in landelijk gebied. Dat deden ze in Duitsland, IJsland, Schotland, Wales, Finland, Frankrijk en Denemarken. Uit het rapport blijkt dat de meeste onderzochte landen toekomstvisies en beleid voor hun plattelandsgebieden en perifere regio’s hebben ontwikkeld. Deze zogeheten ‘rural visons’ en beleidsprogramma’s onderkennen dat de instandhouding van voorzieningen belangrijk is voor de toekomst van die gebieden. Het vergt ook ander beleid dan voor de stad.

Ongelijkheid

‘De verkenning van beleidsinitiatieven en -programma’s laat zien dat veel Europese overheden erkennen dat de situatie kritiek is. Daarbij speelt de steeds luider geuite ontevredenheid van bewoners een belangrijke rol. Ze ervaren de ongelijkheid in levenskansen als onrechtvaardig en verwijten de overheid desinteresse’, aldus de onderzoekers. Daarnaast raken volgens hen veel overheden ervan doordrongen hoe belangrijk plattelandsgebieden zijn voor het behalen van klimaatdoelstellingen en de energietransitie. Voor de meeste landen was dat de aanleiding om specifieke toekomstvisies en beleid voor hun landelijk gebied en perifere regio’s te ontwikkelen.

Onderwijs

De exercitie in het buitenland leert dat de aandacht daar vooral uitgaat naar onderwijs, zorg en vervoer, naast cultuur en recreatie, huisvesting en veiligheid. Zo wordt wonen op het platteland minder aantrekkelijk als er geen voldoende educatief aanbod is, variërend van basis- tot beroepsonderwijs. Wat helpt zijn maatregelen als aanpassing van regelgeving en financiële steun voor de instandhouding van gebouwen en het aantrekken van personeel tot het inrichten van centra waar een combinatie van online en fysiek onderwijs wordt aangeboden.

Zorg en vervoer

Evenzeer belangrijk is de toegankelijkheid van sociale en medische zorg, die ook door toenemende vergrijzing sterk onder druk staat. De onderzoekers zien in de onderzochte landen veel plannen voor het inrichten van regionale centra die die zorg op maat bieden.

Openbaar vervoer krijgt in alle onderzochte landen aandacht. Om de afhankelijkheid van de auto te doorbreken, wordt er gekeken naar vervoer door vrijwilligers en de koppeling van verschillende vormen van openbaar, particulier en bedrijfsmatig vervoer.

Winkels

Verder wordt in toenemende mate het belang erkend van voldoende winkelaanbod als basisvoorziening in plattelandsgebieden. In sommige onderzochten landen garanderen supermarkten onder ander de toegang tot gezond voedsel voor iedereen. Daarmee vervullen ze een belangrijke functie voor de instandhouding van de sociale samenhang.

Een andere bevinding is dat de meeste landen een speciaal instituut aanwijzen dan wel oprichten om de regering te ondersteunen met onderzoek, advies en monitoring van de beleidsmaatregelen.

Regiotoets

 ‘Volgens ons is het zaak dat ook Nederland een dergelijke visie ontwikkelt, gestoeld op een probleemanalyse en voorzien van concrete doelstellingen, een instrumentarium en regelmatige monitoring’, aldus de onderzoekers. Zij pleiten voor maatwerk in regelgeving en financiering, afgestemd op de realiteit van regio en platteland. Onderdeel daarvan dient een structurele check te zijn voor de gevolgen van algemeen beleid voor plattelandsgebieden, lees een regiotoets. Ook doen ze de aanbeveling om, in overleg met regionale en lokale overheden, bewonersorganisaties en bij de basisvoorzieningen betrokken instituties, vast te stellen welke basisvoorzieningen waar en in welke vorm nodig zijn.