Bruggen tussen sport en school

Toen hij solliciteerde op een vacature voor een ‘combinatiefunctionaris’ in Den Bosch had hij eigenlijk geen idee wat dat inhield. Ja, iets met sport en onderwijs, maar wat precies? Roel Adams (26) werkt inmiddels twee jaar als combinatiefunctionaris. Hij moet nog vaak uitleggen wat hij doet. ‘Het klinkt ook heel vaag en ambtelijk, maar het is een ontzettend leuke baan.’

 

Adams deed de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO) in Tilburg en was gymdocent op diverse scholen. Nu is hij 30 uur per week te vinden op sportpark De Hambaken en acht uur per week op de openbare basisschool De Springplank, waar hij gymlessen geeft. Door die combinatie kan hij de verbinding leggen tussen school, buurt en sportverenigingen. Adams is volgens de betrokken organisaties een ‘onmisbare schakel in een fijnmazig maatschappelijk netwerk’. Dat wil hij zelf graag een beetje nuanceren.

 

‘Ik ben geen tovenaar die voor alle problemen een oplossing weet. Ik maak wel slim gebruik van de mogelijkheden die braak liggen en waar anderen misschien niet aan toe komen, omdat ze als vrijwilliger maar een paar uurtjes per week bij een sportvereniging aan de slag zijn of als docent geen extra uren buiten schooltijd hebben.’ Precies om die lacunes op te vullen, is de combinatiefunctionaris in 2007 door de ministeries van VWS en OCW in het leven geroepen. Op 10 december 2007 tekenden vertegenwoordigers van het Rijk, de gemeenten en de onderwijs-, sport- en cultuursector de overeenkomst Impuls brede scholen, sport en cultuur.

 

Verlaten velden

 

Roel Adams is vrijwel dagelijks te vinden op sportpark De Hambaken in Den Bosch. Als spin in het web werkt hij samen met de vijf sportclubs op De Hambaken. Het sportpark wordt door de gemeente Den Bosch omgevormd tot een ‘sportknooppunt’. ‘Sportvelden liggen er meestal na de training of de wedstrijd verlaten bij’, constateert Peter Mastwijk, senior beleidsmedewerker Sport en Recreatie bij de gemeente Den Bosch. ‘De velden zijn niet of nauwelijks beschikbaar voor andere sporten, het onderwijs, de buitenschoolse opvang, kinderdagverblijven en ongeorganiseerde, individuele sporters. Dat willen we veranderen en daarbij is de inzet van combinatiefunctionarissen van cruciaal belang, omdat zij niet bij één vereniging in dienst zijn en zo het belang van alle partijen kunnen dienen.’

 

Voor de leerlingen van De Springplank verzorgt Adams naschoolse activiteiten op het sportpark in Hambaken, een aandachtswijk met veel laagopgeleide bewoners. Hera Gijsels, directeur van De Springplank: ‘In het verleden hebben we vaker geprobeerd om leerlingen na school aan het sporten te krijgen, maar dat lukte niet. Roel zien ze elke maandagmiddag en woensdagochtend; ze zijn vertrouwd met hem. Hij kan tijdens die gymlessen ook de naschoolse activiteiten bij de leerlingen onder de aandacht brengen. Dat werkt uitstekend. We zijn heel blij met hem.’

 

Ook Bart van Poppelen van voetbalvereniging OSC ‘45 is enthousiast: ‘Door de inzet van Roel zijn er veel meer activiteiten op het sportpark. En ook voor onze vereniging is het goed, de afgelopen twee seizoenen hebben we er honderd jeugdleden bij gekregen. Roel kent de kinderen uit de wijk en weet ze enthousiast te maken om lid te worden.’

 

Haken en ogen

 

Wie vraagt of de combinatiefuncties de beloofde meerwaarde leveren, krijgt vrijwel alleen gejubel en gejuich te horen. Is het inderdaad een succesverhaal? ‘Uiteindelijk wel, maar in de dagelijkse praktijk is er toch een aantal haken en ogen’, zegt Mastwijk. De gemeente Den Bosch ging in 2007 als een van de eerste gemeenten met de combinatiefunctionarissen aan de slag. ‘We moesten het wiel helemaal zelf uitvinden.’

 

En Den Bosch is zeker niet de enige gemeente die problemen heeft gehad met de invoering van de combinatiefuncties. Uit een bescheiden telefonische enquête van FNV blijkt dat een groot aantal gemeenten worstelt met invulling van het werkgeverschap, de verplichting om BTW te berekenen en de positionering (regionaal of lokaal) van de combinatiefuncties. Onder welke cao vallen de combinatiefunctionarissen? En waar haalt de gemeente de cofinanciering vandaan?

 

‘Allemaal zaken die toch wat ingewikkelder bleken te zijn dan in de mooie rapporten over de combinatiefunctionarissen werd voorgesteld’, aldus Mastwijk. De Vereniging Sport en Gemeenten (VSG) ondersteunt de gemeenten bij de invoering van de combinatiefuncties. ‘Problemen zijn er om opgelost te worden’, zegt André de Jeu. Hij is projectleider combinatiefuncties bij de VSG en heeft de afgelopen twee jaar met heel wat gemeenten om de tafel gezeten.

 

‘De invoering loopt inderdaad moeizamer dan verwacht. Maar er zijn ook creatieve oplossingen. Veel (grote) gemeenten kiezen voor het oprichten van een stichting waar de combinatiefunctionarissen in dienst kunnen treden. De verplichting BTW te berekenen kan zo vermeden worden, en gemeenten houden hun invloed. Als de aanstelling plaatsvindt bij het onderwijs, is automatisch de onderwijs- cao van toepassing die voor de onderwijswerkgevers een aantal specifieke aanvullingen voor deze Impuls heeft gekregen.’

 

Uitstel of afstel

 

Maar voor de meerkosten die de combinatiefuncties met zich meebrengen, is geen oplossing. Mastwijk: ‘Er wordt in de begroting geen rekening gehouden met de huur van een gymzaal of een sportveld, of met de attributen of kleding die nodig zijn bij een bepaalde sport. Bij ons lopen die meerkosten op tot honderdduizenden euro’s. Dat moet je als gemeente wel structureel kunnen opbrengen. Ik begrijp best dat er kleinere gemeenten zijn die onder de huidige ongunstige financiële situatie de invoering van de combinatiefuncties uitstellen.’

 

Bij twee gemeenten heeft uitstel uiteindelijk tot afstel geleid. Een van die twee is de gemeente Heemskerk. ‘Wij vinden de combinatiefuncties op zichzelf een mooi idee, maar hebben ons geld nu hard nodig voor het bestrijden van de oplopende jeugdwerkloosheid in Heemskerk’, zegt Simone Stammis, bureauhoofd bij de gemeente Heemskerk.

 

Projectleider De Jeu loopt soms ook tegen een heleboel onbegrip en miscommunicatie op bij gemeenten. ‘Ze begrijpen niet altijd even goed wat er van hen verwacht wordt en gaan zich pas inlezen als ze eigenlijk al operationeel moeten zijn. Verder loopt de communicatie van de gemeente met de verenigingen en de scholen ook niet altijd even soepeltjes. Sportverenigingen zijn gewend met vrijwilligers te werken en zien een professionele betaalde kracht soms als een bedreiging. En scholen hebben vaak het idee dat ze wéér iets moeten.’

 

Cultuurcoaches

 

Veel combinatiefunctionarissen slaan een brug tussen onderwijs en sport. Dat komt omdat veel geld voor de invoering van het ministerie van VWS komt. Slechts 6 procent van de combinatiefunctionarissen wordt gefinancierd uit het cultuurbudget van minister Plasterk. De functionarissen die zich toeleggen op cultuur, worden overigens cultuurcoaches genoemd. In Rotterdam heeft het RO Theater sinds dit jaar drie theaterdocenten als cultuurcoach aangetrokken. Zij doen een ‘talentcasting project’ op drie brede scholen voor voortgezet onderwijs. De enthousiaste deelnemers werken in de verlengde schooltijd aan een eigen versie van Romeo en Julia.

 

VSG-projectleider De Jeu hoopt dat in de toekomst de grenzen tussen sport en cultuur vervagen en dat de verhouding gelijk wordt getrokken. ‘Als je met een groep kinderen gaat volksdansen, is dat dan sport of cultuur? Het doet er eigenlijk niet toe, als ze maar plezier hebben en wat opsteken.’

 

Dat plezier ervaart Sebastiaan Nederhoed (29) dagelijks als hij aan het werk is in de Haagse Sporttuin. Deze Sporttuin bestaat uit een aantal sportvelden en gymzalen, allemaal gelegen in het hart van de Schilderswijk. Er sporten wekelijks 500 leerlingen onder leiding van verenigingen, aangestuurd en georganiseerd door scholen.

 

Nederhoed heeft als combinatiefunctionaris de coördinatie van het geheel in handen en is vaak bij de activiteiten na schooltijd aanwezig. ‘Het is zó leuk om te zien dat die kinderen lekker bezig zijn in de openlucht. Zonder de Sporttuin zouden ze binnen zitten achter de televisie of de computer. Veilig buitenspelen is in de Schilderswijk lastig.’

 

De Sporttuin bestaat al vijf jaar, nog vóór Impuls brede scholen, sport en cultuur werd ondertekend. Nederhoed was ook toen al, zij het onder een andere noemer, bij het project betrokken. De gemeente Den Haag stelt al vanaf 1998 extra middelen beschikbaar voor de aanstelling van vakleerkrachten in het onderwijs ten behoeve van naschoolse activiteiten op 60 scholen. Daarnaast werden sportverenigingen al gefaciliteerd om professioneel naschools aanbod te verzorgen op de scholen.

 

Volgens de Haagse sportwethouder Sander Dekker (VVD) is het telkens de kunst om bestaande structuren te respecteren en toch een stap vooruit te doen. ‘Je hoeft niet per se iets af te breken om iets op te bouwen. We zijn niet gaan morrelen aan structuren in het onderwijs en bij sportverenigingen. Dat is ook helemaal niet nodig. Je moet ervoor zorgen dat er heldere afspraken worden gemaakt en dat die worden uitgevoerd. Over de combinatiefuncties hebben we een convenant gesloten tussen de gemeente en schoolbesturen. De gemeente regelt de financiering en de schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor het personeelsbeleid en de accommodaties.’

 

Dekker is enthousiast over de combinatiefuncties: ‘Ze zetten iedereen op winst. De sportverenigingen krijgen professionele krachten in huis en scholen maken op deze manier waar dat ze meer zijn dan een leerfabriek. In 2012 heeft Den Haag 125 scholen en 75 sportverenigingen met een combinatiefunctionaris.’

 

Het maakt Sebastiaan Nederhoed en Roel Adams eigenlijk niet zoveel uit onder welke benaming of regeling zij hun werk doen, áls ze het maar kunnen blijven doen. Nederhoed: ‘In de Schilderswijk is sinds kort zo’n Cruyff Court. Een prachtig veldje, daar is niets op aan te merken. Maar meestal ligt het er verlaten bij, of er hangen jongeren doelloos rond. Er is geen beheerder of coach die er structureel activiteiten doet met de jongeren uit de wijk. Dan is zo’n prachtig veldje eigenlijk weggegooid geld. Je hebt niet alleen stenen nodig, maar ook mensen om er iets van te maken in een wijk.’

 

2.250 combinatiefuncties in 2012

 

Combinatiefuncties zijn banen waarbij een werknemer in dienst is bij één werkgever, maar werkt in twee of meer sectoren (sport, cultuur, primair onderwijs en voortgezet onderwijs). Zo kunnen scholen, in samenwerking met sportverenigingen en culturele instellingen, met een breder lesaanbod komen. Combinatiefunctionarissen die voor scholen en sportverenigingen werken, worden ook wel ‘sportschoolmedewerkers’ genoemd. Functionarissen die de brug slaan tussen school en cultuur, worden ‘cultuurcoaches’ genoemd.

 

Volgens de Impuls brede scholen, sport en cultuur zouden er in 2012 2500 (fte’s) combinatiefuncties zijn. Dit aantal is vanwege de financiële crisis verlaagd tot 2.250 functionarissen. Het eerste jaar dat gemeenten meedoen, worden functies voor 100 procent vergoed door het Rijk. Vanaf het tweede jaar krijgen gemeenten structureel 40 procent. In 2008 gingen de eerste 30 gemeenten van start.

 

Uit een eerste meting (september 2008) blijkt dat nog maar 184 van de beoogde 375 combinatiefuncties zijn gerealiseerd. VWS en OCW trokken naar aanleiding van de tegenvallende resultaten bij de gemeenten aan de bel. Op 1 januari 2009 begon een tweede groep – 99 gemeenten – met de invoering van de combinatiefuncties, 1 januari start groep drie. Een aantal gemeenten stelt deelname een jaar uit, zij willen eerst besluitvorming over Impuls, inclusief de cofinanciering, afwachten. Najaar 2010 is een tussenrapportage gepland, eind 2012 volgt de eindrapportage.