Blinde overheid

Columnist Bert Wagendorp vraagt in de Volkskrant van 19 mei aandacht voor het bevorderen van de ‘zelfredzaamheid’ van burgers als toverformule om bezuinigingen te verkopen. Dit naar aanleiding van wethouder Margreet van Gastel, die met dit credo de helft van alle afvalbakken in Arnhem verwijdert en daarmee 460 duizend euro bezuinigt.

Dit is herkenbaar in zoverre dat ook de zeer forse bezuinigingen op UWV (en SVB en het ministerie van SZW) geplaatst worden in het licht van het scherper trekken van de scheidslijn tussen de verantwoordelijkheden van burgers, instellingen en de overheid. ‘Burgers zijn primair verantwoordelijk om te participeren op de arbeidsmarkt, waarbij de overheid waar nodig zal ondersteunen’.

Het past een uitvoerder niet om kanttekeningen te plaatsen bij de politieke opvattingen die aan dergelijke beleidskeuzes ten grondslag liggen en de wijze waarop hiervoor draagvlak wordt gezocht. Dat is voorbehouden aan ‘echte’ columnisten als Bert Wagendorp en daar gaat het me hier ook niet om.

Wel dienen uitvoerders op basis van hun kennis en gegevens de feitelijke gevolgen van bezuinigingen en concepten als ‘zelfredzaamheid’ eenduidig in beeld te brengen. Ook dient er ruimte te zijn om daarover informatie te verstrekken. Voor UWV betekent dit bijvoorbeeld dat wij nagaan welke jonggehandicapten in de toekomst te maken krijgen met de vermogenstoets van de Wet Werken naar Vermogen. Dit is relevante informatie voor bijvoorbeeld gemeenten, die verantwoordelijk worden voor deze uitkeringen en voor burgers die voorzien dat zij over enkele jaren zijn aangewezen op deze wet. Deze ruimte ervaren wij overigens.

Maar het kan soms ook ingewikkeld worden. Zo zullen we bij de invoering van het ‘redesign Werkbedrijf’, onze eigen wat eufemistische omschrijving voor de invulling van de bezuinigingen op het UWV Werkbedrijf, heel duidelijk moeten communiceren richting klanten wat ze nog wel en niet kunnen verwachten. Bijvoorbeeld wat de zeer beperkte ondersteuning inhoudt waar ook oudere werklozen na een jaar in de WW op zijn aangewezen. Waar UWV in het verleden wel eens is verweten te ruimhartig publieke ondersteuning te bieden, is de omvang van de huidige bezuinigingen zodanig dat er scherpe keuzes gemaakt zijn. Voorspelbaar is dat degenen, die hun zelfredzaamheid lager inschatten dan UWV alleen al om budgettaire redenen genoodzaakt is te doen, hun teleurstelling op UWV zullen richten. Al even voorspelbaar is dat dit met enige regelmaat discussies zal oproepen in de pers en mogelijk ook de politiek, met als toonzetting dat UWV mensen onvoldoende bedient.  

Verder kan er spanning ontstaan als wij vanuit onze verantwoordelijkheid om beschikbare middelen zo effectief mogelijk in te zetten de zelfredzaamheid van burgers aan analyses onderwerpen. Denk aan onderzoek naar voorspellende factoren voor werkhervatting zoals leeftijd en (beleefde) gezondheid. Ook als de insteek dus niet is om met dergelijk onderzoek verhoging van budgetten te bepleiten, wordt wel transparant in welke mate met beschikbare budgetten ‘minder zelfredzamen’ bediend kunnen worden. 

Een ander relevant onderwerp is op welke wijze in de toekomst de gevolgen van de bezuinigingen voor de dienstverlening aan jonggehandicapten kunnen worden gemonitord. Immers, een fors deel van de bezuinigingen op uitkeringen is gekoppeld aan decentralisatie richting gemeenten, waarvoor nauwelijks informatieverplichtingen gelden richting het Rijk. Het risico bestaat dat met name de groep jonggehandicapten die in de toekomst geen aanspraak meer kan maken op een uitkering buiten beeld verdwijnt. Een kleinere overheid mag geen blinde overheid worden.   

Titus Livius