Kartonnen slaapkamer voor daklozen

De toename van het aantal daklozen in Amsterdam en het afstudeerthema van architectuurstudent Patrick Roegiers zijn samengekomen in een kartonnen slaapkamer voor dak- en thuislozen tussen twee huizen in de Jordaan (bedsteeg). ‘De gemeente kan hier openbare stegen voor openstellen.’

Hoe kwam je op het idee?
‘Ik zit op de Academie voor Bouwkunst en ben begonnen met het schrijven van mijn paper over hoe architectuur zich verhoudt tot het thuis voelen. Ik ben maatschappelijk betrokken en vroeg me af hoe dat werkt bij dak- en thuislozen. Hoe voelen zij zich thuis? Het is een fantastisch en actueel thema met de groei van het aantal daklozen in Amsterdam.’

Het huis is van puur karton?
‘Ik noem het een kartonnen slaapkamer en zie het als intermediair tussen het leven op straat en het leven in een woning. Zelfstandig leven in een woning is een enorm verschil met het leven op straat. Vaak zo groot dat mensen terugvallen in hun oude structuur en hun woning verliezen. Ze hebben vaak niet de nodige fysieke en mentale bagage en ondersteuning om dit vol te houden. Mijn concept valt ertussen. Ik geloof in de piramide van Maslow, waarbij de dagelijkse basisbehoeften essentieel zijn om beter zelfstandig te opereren en te ontplooien. De basisbehoefte 'slapen' vind plaats in de verloren tussenruimte van de stad, in dit geval in één van de vele smalle stegen in Amsterdam. De steeg is 1 meter breed en de binnenmaat van de slaapkamer 90 cm bij 370 cm. De hoogte is 420 cm aflopend naar 230 cm. Omdat je de breedte niet hebt, zet ik de hoogte in als een ruimtelijk middel om het als een fijne ruimte te ervaren. Er is een luikje, je kunt er slapen en aan het raam staan, je even terugtrekken en dan weer door. Ik noem het de bedsteeg, naar de vroegere bedstee. Puur bedoeld om te slapen.’

Je hebt hiervoor een week op straat geleefd?
‘Ja, undercover. Ik wilde weten wie de doelgroep is en wat hun behoeften zijn. Ik heb veel verhalen gehoord. Er bestaat al een netwerk voor daklozen: plekken om te eten en te douchen, maar weinig slaapplekken. Eigenlijk wilde ik die netwerken aansterken of helen. Ze moeten binnen loopafstand die basisbehoeften tot hun beschikking hebben. Dat is voor hen essentieel om fysiek en mentaal sterker te worden en te blijven. Nu takelen ze af omdat ze die basisbehoeften missen. Dus dacht ik aan tussenruimtes, zoals onbestemde stegen. Amsterdam heeft daar ongeveer 300 van. Maar het kunnen ook blinde gevels of onbestemde plekken op pleinen of in parken zijn. Je kunt er een functie aan koppelen, zoals een slaapkamer, een plek om te eten of even te douchen. Al participerend hebben dak- en thuislozen daar echt iets aan.’

Wat is een onbenutte steeg?
‘Smalle steegjes met twee deuren, zodat je tussendoor naar de binnenplaats kan. Het zijn ook enorme wanden in de lucht en dat is ongebruikte ruimte. Er kan iets tussen. De steeg blijft ook een steeg, dus er is een win-winsituatie qua ruimte. Er is een trappetje naar de slaapkamer die je met een sleutel kunt openmaken of via de telefoon. Hulpinstellingen, zoals Leger des Heils of HVO Querido, zouden in een avondploegdienst kunnen helpen, ze een sleutel geven en ze overdag weer wakker maken. Voor wat hoort wat. Als ze zich aan de regels houden, krijgen ze ook toegang tot andere slaapkamers. Je moet discipline opbouwen, maar met respect met ze omgaan.’

Welke rol kan de gemeente hierin spelen?
‘Veel stegen zijn gemeentelijk eigendom. Nu heb ik als prototype een slaapkamer gemaakt bij een particulier in de Tuinstraat, maar voor openbare stegen van de gemeente gelden meer regels. De gemeente zou dak- en thuislozen kunnen ondersteunen door het gemakkelijker te maken om in hun basisbehoeften te voorzien. Slapen is essentieel. Er is te weinig nachtopvang in Amsterdam. Wil je ze dus laten zwerven? Wil je handhavers op pad sturen en ze beboeten? Dat kost ook geld, terwijl je dat geld beter kunt stoppen in het faciliteren van deze plekken, waar zij geen overlast veroorzaken en aan zichzelf werken, zonder terugval.’

Daklozen willen in hun eigen buurt blijven?
‘Ja, hun buurtjes zijn van essentieel belang. Ze komen terug naar de buurtjes waar ze hangen, maar als je daar na 19.00 uur op straat slaapt krijg je een boete. De gemeente stuurt ze de stad uit, maar ze komen altijd terug. Je moet ze juist ergens vestigen, waar het wel kan. Behandel ze als mens, niet als vuil. In deze slaapkamer hebben twee daklozen geslapen. De eerste was erg blij. Het regende hard die nacht en hij kon droog slapen. Het karton isoleert goed en dempt geluid.’

Ga je meer bedstegen bouwen?
‘Ik hoop via crowdfunding en met hulp van de gemeente en bewoners meer van deze slaapkamers te kunnen bouwen tussen stegen. Dit is een prototype. Het kan nog anders worden. Ik heb dit nu praktisch zelf gemaakt, maar zie de daklozen ook een participerende rol hebben in het bouwen en bedenken van de slaapkamers. Het kan werken op een grotere schaal, maar hiervoor is samenwerking essentieel. Ik zie Amsterdam als een lieve stad waar dit mogelijk is en hopelijk een voorbeeld kan zijn voor andere steden met dezelfde problematiek.’