Transitie Kafkasuïstiek
De bij de jeugdzorg betrokken overheden zijn hard op weg de transitie van de jeugdzorg in de eindsprint te verprutsen, meent Erik Gerritsen.
Het was me vorige week het transitieweekje weer wel. Op maandag 16 juni bracht de Denktank Transformatie Jeugdstelsel onder leiding van Job Cohen het zoveelste rapport over de herziening van de jeugdzorg uit met de titel “Beter met minder: bouwstenen voor de transformatie van het jeugdstelsel”.
Inhoudelijk best een lezenswaardig rapport, maar veel nieuws valt er niet in te lezen. Daarmee plaatst de Denktank zich in een inmiddels gegroeide hardnekkige gewoonte, om van de grote uitdaging de transitie en transformatie jeugdzorg succesvol te laten verlopen, aan te pakken met het maar blijven uitbrengen (en grotendeels herkauwen van al bestaande) inhoudelijke vergezichten.
Dat je het daar niet mee redt bleek opnieuw verderop in de week met het uitkomen van de vierde voortgangsrapportage van de Transitiecommissie Stelselherziening Jeugdzorg (TSJ). In lijn met de drie eerdere rapportages schetst de TSJ een zeer verontrustend beeld met betrekking tot de voortgang van de voorbereiding bij gemeenten en rijksoverheid over de ruggen van de jeugdzorginstellingen die nog steeds niet weten waar ze aan toe zijn. De beleidslogica blijft de voor een succesvolle transitie en transformatie noodzakelijke uitvoeringslogica domineren. Veel papier en politieke spelletjes (bijvoorbeeld als het gaat over de vraag wie moet opdraaien voor de frictiekosten) en weinig concrete actie.
Keer op keer is door de betrokken overheden onvoldoende opvolging gegeven aan de prima aanbevelingen van de TSJ. De TSJ lijkt er zelf wanhopig van te worden, gezien haar pleidooi voor stresstesten en noodscenario’s. Waarom immers energie steken in stresstesten als de negatieve uitkomst daarvan, gezien de door de TSJ zelf geschetste toestand, al bij voorbaat vast staat? De verantwoordelijke overheden weten al lang wat ze te doen staat, maar blijven hangen in collectieve handelingsverlegenheid. Alle energie kan beter worden besteed aan doen wat nodig is, in plaats van aan de zoveelste vlucht vooruit in de vorm van stresstesten. Het enige werkbare noodscenario is ook wel bekend. Als na de zomervakantie de paniek definitief toeslaat, zal men vanzelf tot de conclusie komen dat men niet anders meer kan dan de transitie in eerste instantie grotendeels beleidsneutraal te laten verlopen. Dat zal overigens fors extra geld gaan kosten en al niet meer zonder risico’s voor de meest kwetsbare kinderen kunnen verlopen. Door de aanhoudende onzekerheid voelen veel jeugdzorginstellingen zich nu al gedwongen infrastructuur af te breken, waarvan eind dit jaar zal blijken dat die nog keihard nodig is. In die zin is het al vijf over twaalf.
Overigens is het point of no return inmiddels ook wel bereikt. Nu nog kiezen voor uitstel zou nog veel schadelijker gevolgen hebben dan er maar het beste van te maken om de transitie per 1-1-2015 zo goed mogelijk te overleven. De betrokken overheden hebben zichzelf dus behoorlijk klem gezet over de ruggen van kinderen in de knel. In deze situatie zou je dan tenminste verwachten dat men alles op alles zet om de risico’s voor kinderen die in hun veilige ontwikkeling worden bedreigd zo klein mogelijk te maken. Uit de reactie van de staatssecretarissen van VenJ en VWS en de VNG verderop in de week blijkt onthutsend genoeg dat niets minder waar is. Zo hebben de gemeenten met verwijzing naar de gemeenteraadsverkiezingen om uitstel gevraagd als het gaat om het bieden van definitieve duidelijkheid aan de Bureaus Jeugdzorg en zijn de staatssecretarissen hierin meegegaan.
De uiterste deadline van 1 juli wordt zonder blikken of blozen verschoven naar 1 augustus. Het begrip uiterste deadline (in verband met de noodzakelijke voorbereidingstijd om de bedrijfsvoering aan te passen) is daarmee definitief vloeibaar geworden. Eerder lag die deadline in het najaar van 2013 en werd die verschoven naar februari en vervolgens naar 1 juli. Hoe geloofwaardig ben je dan nog als overheid? En hoe betrouwbaar?
In hun reactie op het TSJ rapport grossieren de staatssecretarissen weer in misleidende bezweringsformules als de Transitie Autoriteit (die de omvang van de frictiekosten moet gaan beoordelen en gaan bemiddelen bij het terugdringen ervan, maar geen bevoegdheid heeft om een beslissing te nemen over compensatie) en zogenaamde “specifieke ingrepen” (zonder helder te maken wat dit inhoudt) op momenten in dit najaar waarvan je kunt uittekenen dat specifieke ingrepen per definitie te laat komen. Helemaal Kafkaësk wordt het wanneer VNG en staatssecretarissen eind vorige week gezamenlijk oproepen tot het tijdig melden van knelpunten, terwijl die knelpunten al lang in beeld zijn.
En alsof dat nog niet genoeg is, zijn vele jeugdzorginstellingen de afgelopen weken verwikkeld geraakt in een Kafkaësk spel waarbij het UWV, op last van minister Asscher, als gevolg van door de transitie noodzakelijk geworden ontslagaanvragen niet in behandeling neemt, omdat nog niet volledig duidelijk is wat gemeenten uiteindelijk gaan beslissen. Jeugdzorginstellingen worden daarmee belemmerd om te doen wat nodig is om te voorkomen dat ze per 1-1-2015 met te veel personeel blijven zitten. Door de politiek opgelegde handelswijze van het UWV is het risico nu groot dat veel instellingen buiten hun schuld om vanaf 1-1-2015 met te veel personeel blijven zitten waarvoor geen werk meer is. Daarmee nemen de frictiekosten verder toe en dreigt voor sommige instellingen zelfs faillissement. Je zou er bijna een complot achter vermoeden. Het Rijk wil immers de druk op de gemeenten maximaal houden om ze te bewegen tot “zachte landing contracten” en het overnemen van personeel om daarmee frictiekosten te minimaliseren die anders voor haar rekening komen. Volgens staatssecretaris van Rijn moet dat ook mogelijk zijn met een bezuiniging van maar 3% in 2015. Op zich een begrijpelijk en zelfs loffelijk streven, maar zolang de feitelijke garanties van gemeenten niet verder gaan dan maximaal 80 procent (vaak lager), kunnen jeugdzorginstellingen hier niet anders op anticiperen dan door gedwongen ontslag aan te vragen voor een deel van het personeel. Dit wordt ze nu feitelijk onmogelijk gemaakt door de politiek opgelegde opstelling van het UWV. Opnieuw dreigt de uitvoering het slachtoffer te worden van een politiek spel tussen overheden ten koste van kinderen in de knel.
De transitie jeugdzorg per 1-1-2015 is en blijft een noodzakelijke hefboom om de zo hard nodige transformatie van de jeugdzorg te realiseren. Maar de betrokken overheden zijn als Lemmingen hard op weg om het eindspel met open ogen te verprutsen leidend tot een onnodig risicovolle start van een op zich noodzakelijke hervorming van het jeugdstelsel. Als er al specifiek moet worden ingegrepen dan is het nu, nu het nog kan. Te beginnen met het handhaven van de deadline van 1 juli, het per direct accepteren van onvermijdelijke ontslagaanvragen dan wel het per ommegaande bieden van harde garanties voor een zachte landing en overname van bij jeugdzorginstellingen overbodig geworden personeel en per heden afgeven van harde garanties voor compensatie van onvermijdelijke frictiekosten bij jeugdzorginstellingen die dit aantoonbaar niet voor eigen rekening kunnen nemen. Wellicht is het ook een idee dat de Inspectie Jeugdzorg de betrokken overheden onder Verscherpt Toezicht plaatst totdat zij hun zaakjes op orde hebben.
Erik Gerritsen
Reacties: 7
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Het trieste is dat de jeugdzorgsector daarvoor haar medewerkers als frontsoldaat gebruikt. Bestuurders vertellen medewerkers dat de politiek op hen bezuinigt en dat het tegen hen is. De medewerkers en de vakbonden hebben niet door dat bestuurders dat alleen maar doen om de politiek onder druk te zetten.
Want het gaat de bestuurders niet om de medewerkers maar - zoals gewoonlijk - om geld. En er is geld genoeg in de jeugdzorg. Recent nog heeft Jeugdzorg Nederland (met een belangrijke rol van Erik Gerritsen) besloten tot een peperduur nieuw ICT-systeem! Er zijn naamswisselingen die heel veel geld kosten, er zijn voortdurend vacatures voor communicatieadviseurs (en dan wel gezinsvoogden ontslaan)
Kortom, medewerkers zouden hun bestuurders niet zomaar moeten geloven. En ook niet in paniek raken als ze hun werk kwijtraken, er is werk zat nu de crisis bijna over is en de vergrijzing toeslaat. En voor dit soort bazen wil je toch niet werken? Als er iets met een kind gebeurt zijn de medewerkers nog persoonlijk juridisch verantwoordelijk ook (Zie wat de voogd van Savannah overkwam).
Het probleem zit bij de bestuurders. Medewerkers moeten daarop bedacht zijn en overheden ook. Bestuurders die voogden ontslaan en communicatie-medewerkers werven (zoals columnist momenteel doet) zouden ontslagen moeten worden. Bestuurders die een duur ICT-project in deze tijden aangaan ook. En het zijn de bestuurders die onder toezicht van de INspectie moeten komen.
Gelukkig heeft de Inspectie Jeugdzorg deze columnist bijna voortdurend op het netvlies, steeds weer scoort Amsterdam heel slecht in de kwaliteit van zorg en is er reden voor de inspectie om extra op te letten. Ook de rekenkamer heeft de amsterdamse jeugdzorg in het vizier.
De gemeente Amsterdam deed niets, die mag best onder toezicht worden gesteld. Ware het niet, dat de democratie al heeft gefunctioneerd en de verantwoordelijke PvdA-bestuurders heeft weg gestemd. Te hopen is dat de nieuwe coalitie stevig gaat optreden, in de lijn van de Inspectie (die de gemeente Amsterdam daar specifiek om heeft verzocht als het om jeugdzorg gaat) en de Rekenkamer.
Medewerkers, wanhoop niet. Er is veel werk momenteel en jullie wordt niet het eerlijke verhaal verteld door jullie bestuurders nl: Wij wisten dit al heel lang en hebben ons geld aan zaken uitgegeven buiten de zorg, en nu moeten jullie daarvoor bloeden.
Zet de bestuurders af of zoek een betere baas!
Dan nog voor mensen die geloven dat kinderen in de knel komen. Kinderen zitten al in de knel bij jeugdzorg, jeugdzorg heeft volgens het NJI en diverse hoogleraren nul effect of zelfs een schadelijk effect. Prof. Arnold Heertje noemt de bezuinigingen in de jeugdzorg niet voor niets 'heilzaam'.
Kinderen worden er niet nog slechter van, alleen de bestuurders en dat is nu juist de bedoeling!
Medewerkers lezen geen jaarverslagen, volgen geen lobby's en kijken niet economisch naar organisaties. Zij hebben zelden op tijd door wat er economisch gebeurt.
En ja, zeker binnen de jeugdzorg .Sterker nog, dat is de afgelopen jaren al in vier provincies gebeurd. In Noord-Brabant heeft BJZ zelfs van de gedeputeerde openbare excuses aan de politiek moeten maken. BJZ Noord-Brabant had de medewerkers verteld dat er ontslagen vielen door de politiek. Maar ze hadden juist extra geld gekregen en dat hadden de bestuurders opgemaakt.
Vergelijkbare situaties waren er in Noord Holland, Groningen en ik meen Utrecht. Telkens weer was het geld door de bestuurders opgemaakt aan zichzelf en hun hobby's en niet aan de zorg .En steeds weer werd medewerkers een heel ander verhaal verteld.
Ook in Amsterdam en omstreken is dit gebeurd. Gerritsen vertelde geld nodig te hebben voor wachtlijstbestrijding maar stak het geld volgens de Amsterdamse rekenkamer in de reserves van BJZ in plaats in snellere hulp aan kinderen.
Ik zou iets minder zeker zijn van je gelijk Bert en iets minder de taal van de bestuurders spreken. Je vraagt niet alleen om verduidelijking maar valt mij meteen aan, ik zou niet deskundig zijn en mijzelf ontsieren en geen kennis en wetenschap hebben.
Je kunt beter discussieren op argumenten en feiten en zonder een ander aan te vallen alsof die het niet zou begrijpen. Dat lijkt erg bij de jeugdzorgcultuur te horen, alles beter weten zelfs als het om economie gaat kennelijk.
Dat is niet intellectueel en verstandig. Dan vraag je na, zoek je feiten na en hou je het zakelijk. Zo pakken verstandige werknemers dat nu ook aan met hun bestuurders. Opletten, de info die ik gaf in de vorige bijdrage ter harte nemen en op basis daarvan een koers uitstippelen voor zichzelf, in plaats van de grote leiders bestuurders blind volgen.
Jeugdzorg-medewerkers kunnen erg veel volgens jou.
Dat is natuurlijk heel fijn en belangrijk. Misschien zou men 'spellen' aan deze belangrijke lijst kunnen bijvoegen? (Zie de fouten in je bijdrage :-) )
Ik vergeet nog te reageren op de resultaten die jij claimt, nl dat jeugdzorg er grotendeels in zou slagen kinderen veilig op te laten groeien. Dat gaat helaas tegen alle wetenschappelijke kennis in, jeugdzorg heeft nul effectiviteit en is in een meerderheid van de gevallen zelfs schadelijk Veilig is het sowieso niet, zie bijvoorbeeld de omvang van het seksueel misbruik in instellingen en pleeggezinnen en het aantal weglopers. Voor kinderen is het daarom nogmaals niet relevant of er wel of niet in de jeugdzorg bezuinigd wordt.