Op naar een veiliger en gezonder Nederland met de Risk Factory

Nick Boersma (beleidsadviseur bij Veiligheidsregio Limburg-Noord) is projectleider van belevingscentrum Risk Factory. Wij spraken hem over dit interessante concept en de toegevoegde waarde ervan. 

Met welke reden is Risk Factory Limburg-Noord opgezet? 

“Het onderwijs klopte bij ons aan”, vertelt Nick. “Het al bestaande brede preventieaanbod voor veiligheid en gezondheid leidt bij basisscholen tot veel verzoeken en aanvragen, die allemaal belangrijk zijn. Hierdoor moeten sommige scholen fulltime iemand in dienst nemen om alle verzoeken in behandeling te kunnen nemen. Daarom was de vraag aan Veiligheidsregio Limburg-Noord of wij een integraal concept konden ontwikkelen, zodat we met verschillende partijen de handen ineen konden slaan om samen die preventie op het gebied van veiligheid en gezondheid te bieden.” 

Na een goede analyse en het opstellen van een businesscase kwamen Nick en zijn collega’s tot de conclusie dat de Risk Factory een waardevol concept is. Een concept dat niet alleen integraal wordt uitgevoerd, maar ook interessant is omdat beleving centraal staat. “Vanuit mijn achtergrond in gedragsverandering weet ik dat onderzoek aantoont dat als je iets wilt leren, je dit het beste kunt doen via beleving, waarbij je zelf zo actief en persoonlijk mogelijk betrokken bent in een zo realistisch mogelijke setting.” 
 

Wat houdt het concept in? 

De Risk Factory Limburg-Noord is gevestigd in een oude brandweerkazerne in Venlo. Dit is een grote loods waarin allerlei units en (hulpverlenings)voertuigen zijn geplaatst, zodat het de uitstraling van een dorp/stadsdeel heeft. In elke unit is een ander scenario te beleven. “De klas wordt opgehaald van school en verwelkomd in onze ontvangsthal. We geven de bezoekers uitleg over wat ze gaan doen en ze krijgen een korte introshow te zien over veiligheid en gezondheid. In deze grote ruimte is al van alles te zien en te beleven”, zegt Nick enthousiast. “Een belangrijk onderdeel van het concept is dat onze bezoekers bij elk scenario zo min mogelijk uitleg krijgen en zoveel mogelijk beleven. Dat zijn onder andere scenario’s over verkeersveiligheid, noodsituaties, internetveiligheid, brandveiligheid, online weerbaarheid, mentale en lichamelijke gezondheid, het doen van 112-meldingen en hygiëne.”

Een voorbeeldscenario is een vlam in de pan. “Dit oefenen we heel realistisch”, zegt Nick. “Met een soort rook en licht bootsen we een vlam in de pan na en vragen we de leerlingen hoe zij dat zouden aanpakken. Geeft iemand als antwoord ‘water in de pan gooien’, dan laten we de boel een beetje exploderen. Op die manier leren ze dat ze een deksel op de pan moeten doen. Omdat we dit in een realistische keuken en woonkamer doen, kunnen ze dit makkelijker vertalen naar thuis.” 

Maar de maatschappij ontwikkelt zich en dat betekent dat de scenario’s die nu aangeboden worden over twee jaar weer helemaal anders kunnen zijn. Daarover gaat Nick steeds weer met nieuwe partijen in gesprek. “We blijven met elkaar monitoren of we nog op de goede weg zitten binnen de huidige scenario’s en of er maatschappelijke thema’s zijn die ook aandacht verdienen. Denk aan duurzaamheid, dat nu uitgebreid in het nieuws is en straks een plek verdient in de Risk Factory. Een ander actueel voorbeeld is een extra scenario over hygiëne dat we afgelopen jaar snel ontwikkeld hebben: hoe was je je handen écht goed en wat is de impact van het niezen in je ellenboog?” 
 

Wat is de toegevoegde waarde van de Risk Factory? 

Je weet misschien wel hoe je een 112-melding moet doen, maar wat als je daadwerkelijk in zo’n panieksituatie terecht komt? “Er is een verschil tussen snappen wat je moet doen en in een situatie terechtkomen waarin je het ook echt moet doen”, legt Nick uit. “Er zit vaak een gat tussen wat je denkt te kunnen en feitelijk kunt, wilt of durft. Die ervaring proberen we bezoekers hier te gunnen, zodat ze daar in het echte leven profijt van hebben. In de drie uur dat ze bij ons zijn proberen we ze de belangrijkste thema’s te laten beleven en daar de juiste handelingsperspectieven aan te koppelen, zodat ze dat kunnen vertalen naar wat ze thuis (anders) kunnen doen. Het is een laagdrempelige methode met als belangrijk doel dat we met elkaar gezonder en veiliger gaan leven.”

En die toegevoegde waarde is al meer dan eens gebleken. Nick heeft hier een mooi voorbeeld van: “In het brandveiligheidsscenario leer je hoe belangrijk het is om een plan te hebben bij brand en dat rook het heel complex maakt om te vluchten. We verrassen de bezoekers door de gang vol rook te zetten. Vervolgens moeten ze zelf bekijken hoe ze buiten komen. Als ze buiten zijn, doen ze een 112-melding. Een leerlinge heeft bij ons dit scenario doorlopen en is hierover thuis in gesprek gegaan. Samen met haar ouders en broertje heeft ze een vluchtplan gemaakt en geoefend. Een aantal maanden later ontstond er in de woonkamer een brand, terwijl de ouders op hun werk waren. Het broertje is naar boven gerend om zijn nog slapende zus wakker te maken. Samen zijn ze volgens het vluchtplan via het dakraam van de slaapkamer over het platte dak naar buiten gevlucht. Dat is een hele goede keuze geweest, want volgens de brandweer was er sprake van een giftige rookontwikkeling op de begane grond. Vluchten via de voordeur had daardoor verkeerd kunnen aflopen. Natuurlijk was dit een erg vervelende situatie voor het gezin, maar het is wel een succesverhaal van het concept waar we heel trots op zijn.”
 

Het is dus bewezen dat dit concept werkt?

“Vanuit de Risk Factory in Twente zijn eerder al onderzoeken gedaan die aantonen dat mensen na het beleven van de scenario’s meer kennis hebben en in ieder geval de intentie hebben om veiliger en gezonder gedrag te vertonen”, vertelt Nick. “Zelf willen we uiteindelijk onderzoeken of onze doelgroepen zich door een bezoek aan de Risk Factory daadwerkelijk gezonder en veiliger gedragen. Is het zo dat iemand die bij ons in het kader van verkeersveiligheid de dode hoek heeft beleefd vervolgens ook veiliger met de dode hoek omgaat? Bespreken bezoekers thuis het vluchtplan bij brand? Worden er online minder persoonsgegevens achtergelaten als dat niet nodig is? We vinden het belangrijk om te bekijken wat het rendement is en werken daarom samen met een zeer kundige promovendus en een aantal professoren en hoogleraren van Radboud Universiteit Nijmegen. Zij zijn expert in het onderzoeken van gedrag.”
 

Een heel mooi concept dat hopelijk het hele land doorgaat!

“Het breidt zich als een olievlek uit. In deze regio zijn er zo’n 220 basisscholen die van het schoolbestuur de ruimte krijgen om ons te bezoeken. Ook senioren behoren inmiddels tot de doelgroep, omdat zij een kwetsbare groep zijn als het gaat om veiligheid en gezondheid. In Twente stond al een Risk Factory en in Brabant komt er nu ook een. En zo zijn er nog een aantal andere regio’s die de bestuurlijke opdracht hebben gekregen om een businesscase voor de Risk Factory te ontwikkelen. Het lijkt er dus op dat er steeds meer Risk Factories in Nederland zullen komen. Dat is een hele positieve ontwikkeling, omdat je dan ook met landelijke organisatiepartijen efficiëntere afspraken kunt maken en nog meer impact kunt maken,” sluit Nick dit verhaal mooi af. 

Nieuwsgierig geworden naar de Risk Factory Limburg-Noord? Op www.riskfactorylimburgnoord.nl lees je meer over dit concept en worden de scenario’s uitgelegd.