Antilliaanse moeders sleutel tot oplossing

De problemen met criminele Antilliaanse jongens moeten worden opgelost via de weg van de vrouwen. Voor de Antilliaanse moeders is een breed sociaal programma nodig dat vooral het accent legt op scholing.

Als die moeders, die vaak jong en alleenstaand zijn, een opleiding afmaken en een eigen inkomen kunnen verwerven, zijn ze niet meer afhankelijk van hun mannen of zonen die het criminele pad opgaan. Die zonen krijgen zo ook een ander voorbeeld in hun opvoeding, wat de kans verkleint dat ze in de drugshandel belanden. Alleen op die manier kan de vicieuze cirkel rond de criminele Antilliaanse (vooral Curaçaose) jongens worden doorbroken. Dat betoogt Marion van San, hoogleraar Jeugd en Educatie van Antillianen, bij het aanvaarden van haar leerstoel aan de Universiteit van Utrecht.

‘Je moet echt met de vrouwen beginnen en de mannen dan maar even laten zitten. De middelen zijn beperkt, en als het met de vrouwen beter gaat, volgen de mannen uiteindelijk vanzelf’, aldus de criminologe en sociologe. ‘De vrouw als verborgen kracht is de enige die het tij kan keren bij de bestrijding van het bijzondere criminaliteitsprobleem waar we met deze groep voor staan’, aldus Van San in haar deze week uitgesproken oratie.

Maffiavrouwen

In haar rede schetst ze hoe de Antilliaanse vrouwen (afkomstig uit de laagste sociale klassen van Curaçao) betrokken zijn bij het misdadige en gewelddadige gedrag van hun zonen. Van San trekt een parallel met het leven van maffiavrouwen: in beide gevallen zijn de vrouwen de belangrijkste opvoeders in het gezin en brengen op die manier de waarden over die een zoon nodig heeft in de misdaad.

‘De ernstige mate van betrokkenheid van Curaçaose jongeren bij de criminaliteit heeft in de eerste plaats te maken met hun sociaal-economische positie en hun gebrek aan kansen binnen de samenleving. Maar daarnaast is de criminaliteit van deze jongeren voor een deel terug te voeren tot de manier waarop hun ouders tegen delinquent gedrag aankijken en wat zij daarover tijdens de opvoeding meegeven’, aldus Van San in haar oratie De aantrekkingskracht van ‘gevaarlijke’ mannen.

Gevaarlijke zonen

Voor de Curaçaose moeders is het aantrekkelijk om een ‘gevaarlijke’ zoon te hebben omdat die al op jonge leeftijd een bijdrage kan leveren aan het gezinsinkomen. Geen moeder zal actief stimuleren dat haar zoon crimineel wordt. ‘Maar wat wel veel voorkomt, is dat moeders het oogluikend toestaan omdat het hen financieel voordeel oplevert’, aldus Van San. Bovendien kunnen de jongens, bij het ontbreken van een vaderfiguur, het gezin beschermen, zeker als dat gezin tegen het drugsmilieu aanhangt.

Van San, die in het verleden veel onderzoek heeft gepubliceerd over Antilliaanse criminele jongeren, noemt in haar oratie de moeders ‘in veel gevallen medeverantwoordelijk voor het criminaliteitsprobleem dat hun kinderen veroorzaken’.

‘De oplossing zit in de eerste plaats in scholing’, stelt Van San. ‘Nu raken die meisjes zwanger op hun vijftiende en gaan dan ook meteen van school. Ze belanden in de bijstand en komen daar vaak jarenlang niet meer uit’. Die zwangerschappen op jonge leeftijd zijn volgens Van San moeilijk te voorkomen omdat het hebben van kinderen statusverhogend is in de Antilliaanse cultuur. Maar de overheid kan wel stimuleren, bijvoorbeeld door het regelen van kinderopvang, en te zorgen dat die jonge moeders hun opleiding afmaken en een baan vinden. Daarnaast is het van belang dat de straatcultuur van de Antilliaanse jongens wordt doorbroken, en ook daar spelen de moeders een grote rol, betoogt Van San.

Ze legt met een collega momenteel de laatste hand aan een onderzoek naar schooluitval onder Antilliaanse jongeren in Rotterdam. ‘Een van de belangrijkste redenen waarom jongeren falen op school en waarom het voor leerkrachten zo ontzettend moeilijk is om daar iets aan te doen, is het feit dat de moeders van deze jongeren niet of nauwelijks zijn betrokken bij de schoolcarrière van hun kinderen’, aldus Van San.

‘Spijbelen wordt in veel gevallen door de moeders getolereerd, probleemgedrag van de kinderen wordt goedgepraat en het komt niet zelden voor dat moeders zich zij aan zij met hun zonen of dochters keren tegen de schooldirectie wanneer jongeren op de vingers worden getikt.’ Dit patroon kan worden doorbroken door activiteiten voor de moeders te organiseren op de scholen, denkt Van San, die de komende jaren zo’n breed sociaal programma voor de Antillianengemeenten wil opstellen. ‘Op verschillende plaatsen worden dergelijke activiteiten al georganiseerd maar te weinig op structurele basis en niet ingebed in een grootschalig sociaal programma zoals ik dat voorsta’.