Stilte voor de storm?

We zijn nu een paar weken op streek sinds de gemeenten integraal verantwoordelijk zijn geworden voor de jeugdhulp en het lijkt relatief rustig aan het transitiefront. Natuurlijk was daar het verschrikkelijke familiedrama in Rotterdam en de media waren er als de kippen bij om een verbinding te leggen met de transitie. Ze vergaten daarbij even dat het gemeentelijk bureau Frontlijn al jaren, met inzet van studenten, actief is in kwetsbare Rotterdamse gezinnen.

Of en zo ja wat er mis is gegaan zal moeten blijken uit onafhankelijk onderzoek. Het is veel te vroeg voor conclusies, maar met de transitie op zich heeft dit familiedrama weinig te maken. Wel is het thema 'kwaliteit van de toegang' terecht weer op ieders netvlies gebrand.

Niet iedereen zal het met mijn kwalificatie 'relatief rustig' eens zijn. Vooral het Pgb gedoe rondom de SVB heeft tot veel stress geleid voor de betreffende ouders en zorgverleners. Op sommige plekken was er sprake van slechte bereikbaarheid van sommige crisisdiensten. Veel zorgaanbieders worstelen met de declaratiebureaucratie die hier en daar ontstaat als gevolg van het moeten werken met vele gemeenten als opdrachtgevers. Maar dit betrof toch vooral inregelzaken die er niet direct toe hebben geleid dat kwetsbare kinderen tussen wal en schip zijn beland. Deze relatieve rust leidde in gemeenteland ook tot de nodige uitingen van tevredenheid. Veel gehoord was ook de vergelijking met de hype rondom de millenniumovergang. Een gevaarlijke vergelijking, omdat de meeste kritische ICT systemen in de aanloop naar 2000 uitgebreid in de praktijk zijn getest, dit in tegenstelling tot de nieuwe werkwijzen na de transitie jeugdhulp. En het millennium proof maken van een ICT systeem is toch echt andere koek dan goed voorbereid zijn op de transitie jeugdhulp.

De vraag is dus of het allemaal gaat meevallen, of dat sprake is van stilte voor de storm. Ik hoop het eerste maar verwacht het laatste. Dat zit hem vooral in de kwaliteit van de toegang die simpelweg nog niet op orde kan zijn. De nieuwe Veilig Thuis organisaties bestaan weliswaar voor het merendeel uit ervaren professionals van de oude AMK’s en steunpunten huiselijk geweld, maar dit soort fusies gaat onvermijdelijk met aanloopproblemen gepaard, zeker in die gevallen waarin ze direct worden aangestuurd door gemeenten zelf (of door de GGD). Die hebben immers nog geen praktijkervaring met hoogwaardige triage in de jeugdhulp. De kans dat urgente zaken te lang blijven hangen moet dus als reëel worden ingeschat, al zal de aanwezigheid van ervaren professionals zeker als buffer voor grote fouten werken.

Die buffer is veel minder aanwezig bij die andere toegangspoort tot de jeugdhulp, de sociale wijkteams en/of jeugdteams. Natuurlijk moeten we niet alle teams over één kam scheren. Maar te vaak hoor ik nog wethouders en teamleiders die trots zijn op het feit dat ze niet tot nauwelijks hebben doorverwezen naar intensieve jeugdhulp. Een plotselinge grote dip in doorverwijzingen is dan ook geen reden tot trots, maar reden tot ongerustheid. Ik ben er van overtuigd dat goed functionerende lokale teams het beroep op dure jeugdhulp geleidelijk aan fors zullen gaan terugdringen. Maar een plotselinge grote dip aan het begin van dit jaar, is eerder een aanwijzing dat men te lang aanmoddert met de complexe zaken die ook na de transitie gewoon blijven voorkomen. Met als gevolg dat deze zaken onnodig escaleren en over enkele maanden tot een piek aan onnodig dure crisiszaken zal leiden. Ook dreigt het risico dat de lokale teams gaan bezwijken onder een te zware caseload. Vooral hier dreigen kwetsbare kinderen tussen wal en schip te raken.

Ik kan me natuurlijk vergissen, maar gemeenten doen er verstandig aan om zo spoedig mogelijk een diepe peilstok in hun toegangsfuncties te steken, om er zeker van te zijn dat alleen de lichte gevallen ook met snelle eenvoudige interventies klein worden gehouden en dat tegelijkertijd ernstige veiligheidsproblematiek tijdig en goed wordt gesignaleerd met inschakeling van zware jeugdhulp. Een plotseling fors dalende instroom is dus geen reden voor zelfgenoegzaamheid maar voor grote alertheid. Anders krijgen de pers en de vakbonden die zich hebben voorbereid op een reeks van incidenten om te kunnen aantonen dat de transitie jeugdhulp niet goed is aangepakt, deze alsnog over een paar maanden op een presenteerblaadje aangeboden. Dat plezier moeten we ze niet gunnen. Maar belangrijker nog, die ellende moeten we kinderen in de knel niet aan willen doen.

Erik Gerritsen