Algemene beginselen van behoorlijk burgerschap

Toen ik afstudeerde als jurist (oma vertelt), waren de rechters druk bezig met het ontwikkelen van allerlei toen prille beginselen voor goed publiek bestuur. Dat werden de ‘abbb’ oftwel de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Er was een uitgebreide rechterswijsheid (jurisprudentie) ontstaan.

Op tentamens kreeg je dan een kopie van een echte beslissing van een overheidsorgaan ter analyse: zoek de fouten. Oftewel: zoek de schendingen van het zorgvuldigheidsbeginsel, het motiveringsbeginsel, het gelijkheidsbeginsel enzovoort. The works! Wij stortten ons op zo’n stuk en wie de meeste fouten vond, kreeg de hoogste cijfers als bonus. Ha! Later legde de wetgever die abbb vast in een wet die uiteindelijk Algemene wet bestuursrecht ging heten.

Ik ging bij een gemeente werken. En na een tijd zuchtte je als ambtenaar onder het juk van al die beginselen. Elke fout, ook al had het niets met inhoud te maken: bezwaarschrift! Je werd daarnaast flink gestalkt door mensen aan de telefoon, door brieven van inwoners die uitgroeiden tot complete scripties. Die moest je allemaal ontvangstbevestigen, beantwoorden, motiveren, afwegen, bekijken of iets nu wel of geen ‘beschikking’ was in de zin der wet. Dat was nog in het pre-computer- en internettijdperk. Mij bekroop af en toe de gedachte dat we ook maar eens de algemene beginselen van behoorlijk burgerschap moesten gaan ontwikkelen: ook abbb geheten. Dat was vloeken in vele kerken, dus ik hield dat maar voor me.

Nu zijn we 35 jaar verder. En verdraaid, die gedachte komt weer terug, maar nu in de gedaante van ‘normen waarden’ of, recenter, ‘burgerparticipatie’. En iedereen roept dat het dat niet gaat worden. Nee, niet als je dat van bovenaf ‘organiseert’. Het barst echter van de mooie burger-initiatieven in de wijken. Die worden vaak tegengewerkt door … ambtenaren, zoals ik zelf er ook een was. Ik snap het goed. Een ambtenaar moet immers de bestaande (ouwe) regels uitvoeren en kan dan niet zomaar ‘zelf gaan denken’. Die regels zitten opgesloten in hokjes en schotten, lopen van nature altijd achter op de werkelijkheid. Als we nou eens de overheid gaan organiseren als een onderheid: laat inwoners denken voor zichzelf en laat de onderheid dat steunen en faciliteren. Het is natuurlijk een naïef gedachtespinsel van me. Net als die algemene beginselen van behoorlijk burgerschap.

Mechtild Rietveld
Meer columns van Mechtild Rietveld leest u hier.