35 Regionale Werkbedrijven: hoe verzin je het! (slot)

In het sociaal akkoord hebben werkgevers en werknemers bij de uitgereikte vinger van het kabinet meteen de hele arm gepakt. Eigenlijk wel curieus dat onder het mom van hervormingen van het arbeidsmarktbeleid en de sociale zekerheid, systemen en instituties worden bedacht uit de vorige eeuw.

De regionale werkbedrijven vertonen erg veel gelijkenis met de voormalige Arbeidsvoorzieningsorganisatie en de voorgestelde fusie tussen het CIZ en UWV lijkt weer als twee druppels water op het oude GAK-GMD. De weerzin van de VNG over dit onderdeel van het akkoord is dan ook meer dan terecht. Staatsecretaris Klijnsma zit er ook mee in haar maag en zwakte de gretigheid van de sociale partners snel af. Dit moeten we niet willen met z’n allen in dit land. Maar hoe moet het dan wel?

Bestuurskundig gezien is dit vraagstuk erg interessant. Laten we er een korte case-study van maken. Het doel is helder: het realiseren van 100.000 banen voor arbeidsgehandicapten in een termijn van ongeveer 13 jaar. In essentie is dit niet meer dan een bemiddelingsprobleem. De ene partij heeft de mensen en de instrumenten (o.a. loonkostensubsidie); de andere partij de banen. Als kabinet zou je dus tegen gemeenten en werkgevers kunnen zeggen: dit is het doel, regel het samen. Nee, dit is te simpel. En simpel kan het nooit in Nederland. En dus komen er allerlei regels, uitvoeringsvoorschriften en beloningsvoorwaarden. Er wordt zelfs een landelijk model voorgesteld voor een uitvoeringsorganisatie. Deze regels dienen niet het doel, maar dienen om partijen te vriend te houden, om belangen te verdedigen en om het toverwoord “draagvlak” te creëren. Sterker, deze regels belemmeren het realiseren van de doelstelling.

Een vraag die je kunt stellen is: welke rol hebben werknemers eigenlijk in dit onderwerp? Immers, gemeenten en werkgevers moeten het fixen. Tweede vraag: waarom kiezen gemeenten en werkgevers niet zelf een vorm waarin dit kan worden gerealiseerd? Een werkgever/bedrijf  kan toch gewoon naar de gemeente stappen en zeggen: doe mij er maar twee uit jouw bestand? Of omgekeerd: een gemeente stapt naar een bedrijf in haar gemeente en zegt: hoe kunnen we bij jou twee mensen plaatsen? Het meest eenvoudig lijkt me dat gemeenten in rechtstreeks contact met het bedrijf de bemiddeling, de begeleiding en de betaling van de subsidie uitvoeren. En niks er tussen. Als een gemeente of een bedrijf het toch zinvol vindt om tussen hen een intermediaire organisatie te plaatsen moeten ze dit vooral zelf bedenken. Hier kan de markt haar werk doen. Uitzendorganisaties of re-integratiebedrijven genoeg dacht ik zo. Ook dit is te simpel. Het moet blijkbaar veel ingewikkelder en vooral bureaucratischer. Als we niet oppassen komt er een regionaal loket waar gemeenten hun arbeidsgehandicapten moeten aanmelden en bedrijven hun vacatures. En een soort mega Sw-bedrijf moet dit dan bij elkaar brengen.

De opgave voor de gemeenten is voor een deel vergelijkbaar met de huisvesting van statushouders. Bij dit onderwerp dient jaarlijks voor zo’n 10.000 personen huisvesting te worden geregeld. Deze landelijke taakstelling wordt uitgesmeerd over alle gemeenten. De gemeenten realiseren over het algemeen hun opgelegde taakstelling. Zij maken hierover afspraken met de lokale woningcorporaties. Een deel van het succes zit ‘m juist in zo weinig regels. De boodschap is: gemeente, dit is uw taakstelling en zie maar hoe je het redt. Een voorbeeld voor de Participatiewet.

Even terug naar de arbeidsgehandicapten. Het aantal van 100.000 is bijna gelijk aan de huidige populatie Wsw'ers. Dan kan elke gemeente voor zichzelf uitrekenen hoeveel arbeidsgehandicapten er moeten worden geplaatst. Net als bij de huidige Wsw'ers zullen de meeste mensen bij de gemeente zelf worden geplaatst. Met name in het beheer van de openbare ruimte. Laten we dit aantal op 30.000 stellen. Blijven nog 70.000 banen over. Gemiddeld moet elke gemeente dan voor 175 arbeidsgehandicapten een baan zoeken. Uitgesmeerd over 13 jaar zijn dit voor elke gemeente gemiddeld nog geen 14 banen per jaar. Waar hebben we het dan nog over. Aan de slag!