Gemeenten wars van zelfbouwplicht

Grote gemeenten willen zichzelf geen verplichtingen opleggen in zelfbouw, oftewel (collectief) particulier opdrachtgeverschap. In bestemmingsplannen staan amper minimumpercentages. Dat blijkt uit een rondvraag bij de twintig grootste gemeenten.

Er zijn twee bekende manieren om te zorgen dat zelfbouw vaste voet aan grond krijgt in het bouwproces. De eerste is via een minimumpercentage in bestemmingsplannen, de tweede is via een zelfbouwregister. Rijk en provincie kunnen gemeenten verplichten een minimumpercentage zelfbouw op te nemen in bestemmingsplannen, zo bepaalt het Besluit ruimtelijke ordening. Dat zal echter niet snel gebeuren, omdat rijk en provincie eigen beleid moeten hebben dat als kapstok dient voor zo'n aanwijzing. Die kapstok ontbreekt, constateerde hoogleraar bouwrecht Arjan Bregman al eerder.

Huiverig
Uit zichzelf verankeren gemeenten zelfbouw amper via een minimumpercentage in het bestemmingsplan, zo leert een enquête onder de 20 grootste gemeenten, waarvan er 16 reageerden. 'Rotterdam', zo meldt deze gemeente, 'heeft de voorkeur bestemmingsplannen voor woningbouw flexibel te houden en probeert zoveel mogelijk maatwerk te leveren met privaatrechtelijke afspraken.' In een enkel geval wordt op projectniveau absolute aantallen CPO vastgelegd in het bestemmingsplan. Ook wethouders van gemeenten die enthousiast zijn over zelfbouw zijn huiverig dit in het bestemmingsplan vast te leggen met minimumpercentages. Wethouder Jaap Groothuis ziet CPO niet als een solide, constante stroom. 'Het is een beetje een golfbeweging en als je dat in je bestemmingsplan vastlegt zet je jezelf op slot als zo'n club (een CPO-vereniging, HP) er niet is. Dat willen we niet.'

Averechts effect
Ook het zelfbouwregister is niet populair. Het idee komt uit Groot-Brittannië, waar gemeenten verplicht zijn een register bij te houden van burgers die serieuze interesse hebben om hun eigen huis te (laten) bouwen en om deze burgers een bouwkavel aan te bieden. Van de gemeenten die reageerden, vinden de meeste dat ze zelf al voldoende de zelfbouwbehoeften inventariseren. Sommige vrezen een averechts effect, zoals Rotterdam: 'Voorkomen moet worden dat een dergelijk nieuw instrument verwachtingen gaat wekken bij geïnteresseerden die de gemeente niet kan waarmaken.' Een handvol gemeenten (waaronder Eindhoven, Nijmegen en Breda) klinken enthousiast. Amsterdam is een van de vier gemeenten die meedoen aan een pilot voor een zelfbouwregister.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 13 van deze week (inlog)