Zandeiland beschermt tegen kustafslag en zeespiegelstijging

‘Zandmotor’ is de naam van het 100 hectare grote schiereiland dat momenteel voor de kust van Zuid- Holland wordt aangelegd. Ter hoogte van Ter Heijde zal het nieuwe, haakvormige eiland 1 kilometer in zee steken. Sleephopperzuigers hebben dit jaar al 8,6 miljoen kubieke meter zand opgespoten. ‘Nog 12,9 miljoen kubieke meter te gaan’, meldt een zandloper op de website. Rijkswaterstaat en de provincie Zuid-Holland coördineren het project.

Al 30 jaar wordt de sterk afgekalfde Noordzeekust in Noord-Holland en Zuid-Holland op verschillende plaatsen elke 5 jaar opgespoten met zand. Deze zandsuppleties moeten de zeespiegelstijging opvangen en de gestage afslag van de kust tegengaan. Zoals de zandsuppleties destijds een nieuwe methode vormden vergeleken met de ‘harde’ kustverdediging van dijken en zeewering uit de tijd van de Deltawerken, zo is de Zandmotor op zijn beurt ook een nieuwe manier van zandaanvulling. Het is de bedoeling dat het schiereiland de komende 20 jaar weer oplost. De stroming, golven en wind nemen het zand mee langs de kust, tot aan Scheveningen 20 kilometer verderop, zo is de gedachte.

En de eenmalige zandsuppletie moet niet alleen soelaas bieden tegen zeespiegelstijging en kustafslag. Rijkswaterstaat en de provincie mikken ook op nieuwe natuur en recreatie. De Zandmotor wordt gezien als een veranderde visie in de richting van ‘bouwen met de natuur’.

In de loop van de tijd ontstaat er langzaam nieuw strand, een nieuwe duinenrij voor de oude duinen, lagunes, zandbanken en een zeemeer dat het domicilie moet worden van zonnende zeehonden, paaiende vissen en broedende vogels. Het idee is dat zo een meer natuurlijke overgang tussen land en zee ontstaat.

Multifunctioneel

De provincie Zuid-Holland wil bovendien meer landinwaarts oude kreken en verloren vaarwegen herstellen waar extensieve recreatie met roeiboot en kajak mogelijk moeten worden. Nietwatertoeristen worden bediend met een fietspad dat wordt aangelegd tussen de oude duinen en de zich vormende nieuwe duinen.

De moderne kustverdediging is niet alleen multifunctioneel, het uitgangspunt is dat het ook goedkoper is dan de vier of vijf zandsuppleties die de komende 20 jaar op deze plaats nodig zouden zijn. Het proefproject kost 70 miljoen euro, 50 miljoen voor de aanleg (gegund aan de Nederlandse aannemerscombinatie Van Oord Boskalis) en 20 miljoen voor beheer en onderzoek. De provincie draagt 12 miljoen euro bij, Rijkswaterstaat betaalt het leeuwendeel, 58 miljoen euro.

Geld voor onderzoek is nodig om te kijken of bijvoorbeeld de duinvorming inderdaad zo verloopt als de ingenieurs op grond van onder meer stromingsmodellen hebben uitgerekend. Ook wordt gekeken of de eenmalige onttrekking van 21,5 miljoen kubieke meter zand op de zeebodem 10 kilometer zeewaarts minder schade aan het bodemleven berokkent, zoals nu wordt aangenomen. Bij een conventionele zandsuppletie wordt 0,5 tot 2 miljoen kuub zand op de kust gespoten.

Tijdens de aanleg van het schiereiland, maar ook daarna zal de stroming langs de kust veranderen. Om de zwemveiligheid te waarborgen is extra geld uitgetrokken voor de veiligheidsbrigades van Monster en ’s Gravenzand. Ook worden zwemmers vanuit een mast in de gaten gehouden. Niettemin is vanwege de onrust over de veiligheid al een lokale actiegroep opgericht ‘Stop de zandmotor’.

Dit najaar moeten de sleephopperzuigers klaar zijn met hun werk en wordt de Zandmotor opengesteld voor het publiek. Daarna volgt nog een tweetal onderwatersuppleties. Vanaf maart 2012 kan de natuurlijke afbrokkeling van de Zandmotor zijn gang gaan. Als de proef bij Ter Heijde slaagt, zullen er mogelijk op meerdere zwakke plaatsen langs de Nederlandse kust zandmotoren worden aangelegd. Ook is er internationale belangstelling voor de proef.