Verplicht mixen werkt niet

Het Nicis Institute in Den Haag komt voort uit die tijd en is nu een trefpunt geworden voor bestuurders, beleidsmakers en onderzoekers. Vorige maand werd het eerste grootschalige stedelijk onderzoeksprogramma afgesloten met een conferentie en de bundel City in Sight. Wat levert dat nou op, zo’n onderzoeksprogramma? Veel mooi onderzoek, maar het boek laat wel zien dat er een kloof gaapt tussen wetenschappelijk verkregen inzichten en de beleidspraktijk in ons land. Die conclusie trok ik eerder ook in een beschouwing van de bundel Problemen in wijken of probleemwijken? van de Amsterdamse stadsgeografen Musterd en Ostendorf (zie Binnenlands Bestuur 24). Het draaide daarbij om het nut van de wijkenaanpak in ons land, waar op grond van wetenschappelijk onderzoek ernstig aan kan worden getwijfeld.

In dit boek zie je hetzelfde, bijvoorbeeld als het gaat om de waarde van gemengde buurten. De overheid, zowel gemeentelijke als de landelijke, lijkt het mengen te beschouwen als een panacee voor alle problemen in achterstandswijken. Onderzoek laat echter al jaren zien dat dit maar helemaal de vraag is. De nieuw gearriveerde middenklassebewoners dragen nauwelijks bij aan de positie van de sociaal zwakkere groepen en er zijn ook negatieve effecten. De oude wijkbewoners die moeten plaatsmaken voor de nieuwe middenklassewoningen, kampen soms met sociaal-emotionele problemen en missen zowel de sociale netwerken, als hun oude buurt. Weinig reden dus om aan te nemen dat een sociale mix een wondermiddel is. Maar dat lijkt bij veel beleidmakers nog steeds niet doorgedrongen.

City in Sight laat ook een genuanceerd beeld zien van de praktijk van burgerschap in onze steden. Daar waar we in het maatschappelijk debat geneigd zijn collectief te somberen over een toename van assertief en asociaal gedrag, is er ook goed nieuws, zo blijkt uit hoofdstukken over vitaal burgerschap, middenklasse- migranten en ‘lichte gemeenschappen’. Die laatste term verwijst naar het verschijnsel dat Nederlanders nog steeds actief zijn in groepen, maar wel meer op tijdelijke basis in plaats van levenslang in dezelfde verenigingen.

Ook blijkt dat in veel stadsbuurten altijd weer actieve inwoners in alle soorten en maten opstaan, die problemen in hun buurt aanpakken. Het boek wordt afgesloten door de gerenommeerde Amerikaanse stadsonderzoeker John Mollenkopf, die laat zien dat hij veel leert van Nederland, maar wel waarschuwt voor te gemakkelijke vergelijkingen tussen landen die in veel opzichten van elkaar verschillen. Dat is een les voor bestuurders die te gretig oplossingen van elders op onze steden willen toepassen.

Jan-Willem Duyvendak, Frank Hendriks en Mies van Niekerk (eds), Stadsbeelden, City in Sight. Dutch Dealing with U rban Change, Amsterdam University Press/NICIS, ISBN 978 90 8964 169 4, 309 pagina’s, € 42,50.