Sint Anthonis verkleint kloof tussen boer en burger

Het Brabantse Sint Anthonis was benieuwd naar de hoeveelheid fijnstof in de gemeente. Daarom begon de gemeente een eigen meetnetwerk om de overlast van de varkensboeren beter in kaart te kunnen brengen. Het leidde tot onvermoede uitkomsten. 

Meeste varkens

Aanleiding voor de fijnstofmetingen is de kloof tussen burgers en boeren, die het Brabantse platteland in tweeën begint te splijten. Hoewel zowel boeren, burgers als de wethouder het vervelend vinden om die kloof in duidelijke bewoordingen te benoemen. Maar soms kan het niet anders. 'Als je per inwoner bekijkt hebben we de meeste varkens', vertelt wethouder Wouter Bollen (buitengebied, VVD). 'De natuurlijke kloof ... nou ja, 'natuurlijk'', verbetert hij zichzelf. 'De kloof die er is tussen burger en boer, wil je niet hebben.'

Verweven
Hoe groot die kloof is? ‘Dat valt nog mee. Iedereen heeft wel vrienden of familie die afhankelijk zijn van de agrarische sector. De agrarische sector is hier compleet verweven in de maatschappij. En toch', zucht hij, 'wringt dat links en rechts wel eens. Door te meten heb je in ieder geval iets op tafel liggen waarover je kunt spreken.'

Klachten 
Klachten van bewoners gaan onder meer over stank. 'De dorpen zijn gegroeid. Van oorsprong hebben ze allemaal een agrarische achtergrond', zo verklaart Bollen. 'Dat betekent dat er soms boerderijen zijn ingegroeid, dan wel heel dicht tegen een kern aanliggen. Daar zie je klachten toenemen. En dat leidt dan tot handhavingsverzoeken en scherpere verhoudingen.’

Egale deken

'We hebben een pilotgebied aangewezen. Op die vierkante kilometer kom je eigenlijk alles tegen wat je kunt bedenken', vervolgt hij. Alle inwoners kregen een uitnodiging voor een voorlichtingsavond en een inlogcode voor een website waar alle gegevens werden gedeeld. Om dan maar meteen de clou prijs te geven: 'Wat opvalt is de deken die we hier hebben.' De wethouder had gehoopt om duidelijke fijnstofbronnen te vinden, maar in plaats daarvan ligt er een min of meer egale deken van fijnstof over het pilotgebied.

Burgerwetenschappers

De metingen die de gemeente door adviesbureau Connecting Agri & Food (CA&F) heeft laten uitvoeren zijn een gevolg van de metingen die een groep burgerwetenschappers eerder had gedaan. 'Vlak bij een veehouderij zou de de fijnstofconcentratie extreem hoog zijn. Ver boven de vergunde waarde. Er werden meteen conclusies getrokken. Dat is niet de goede discussie, want een vergunning heeft een gemiddelde waarde waarop die is afgegeven en inderdaad zitten er pieken in. Hoe moet je daar nou mee omgaan? Toen hebben wij CA&F gevraagd: hoe moet je de meetgegevens duiden?'

Haasje
Het had nog een voordeel, vertelt Bollen: 'Toen we CA&F erbij betrokken, waren ondernemers toch geïnteresseerd om mee te doen. Terwijl de boeren in het begin bang waren voor de burgerwetenschappers. Want ja, dan meten ze bij hun bedrijf en dan krijgen ze een piekmeting en is de boer het haasje. Juist bij déze metingen hebben ze zich aangemeld.'

Gesprekken
Dat de metingen geen aanknopingspunten bieden om gerichte maatregelen te nemen tegen het fijnstof, wil zeker niet zeggen dat het fijnstofonderzoek voor niks is geweest, vindt wethouder Bollen. 'We hebben een structuurvisie over ons buitengebied waarin we voor deelgebieden de primaire functie aanwijzen. Hoe meer informatie, hoe beter je kunt sturen.' Bovendien is wel een ander doel bereikt. 'Je ziet dat er gesprekken hebben plaatsgevonden die anders niet hadden plaatsgevonden. Dat ze elkaar weer wat makkelijker opzoeken. Dat is een van de belangrijkste dingen die we wilden zien.'

 
Nieuwe materie

Nu het CA&F-rapport geen duidelijke fijnstofbronnen aanwijst, heeft de gemeente besloten het onderzoek te verdiepen en in de hele gemeente te meten. 'Het is nieuwe materie, hè', zo verklaart Bollen de aanpak. 'Zo zijn we nog nergens bezig. Als ik zie hoeveel aandacht we krijgen van de provincie en Den Haag. Overal wordt Sint Anthonis erbij gevraagd omdat wij beschikken over onderbouwde data waarop wij onze mening geven.'

Potverdomme
Wat raadt Bollen andere gemeenten aan die zo'n netwerk overwegen? 'Ga in gesprek met zowel burgers als boeren. Als je het goed regisseert, heeft het voor beide kanten voordelen. Beide kanten voelen zich gehoord. In die metingen kom je ook tot de ontdekking dat niet altijd de boer de schuldige is. Dat zijn ze nu vaak wel. Maar de boer ziet ook: potverdomme ... was ik dat? Dan moet ik toch echt iets veranderen.'

Lees het hele verhaal over fijnstof meten deze week in BB13 (inlog)