Tunnelvisie in de bouw

Uit inventariserend onderzoek van Binnenlands Bestuur blijkt dat in de afgelopen vijf jaar 55 wethouders en twee burgemeesters zijn gestruikeld over bouwgerelateerde zaken. In veel gevallen zijn de bestuurlijke problemen voor de betrokken gemeenten aanleiding geweest om regels aan te scherpen en procedures te herzien. Behalve bestuurders, zijn op verschillende plaatsen ook ambtenaren vervangen.

Ook het maken van nieuwe afspraken biedt geen garantie dat vergelijkbare kwesties zich niet opnieuw kunnen voordoen. Het is immers maar de vraag hoe strikt de opvolgers van weggestuurde of opgestapte wethouders en ambtenaren de nieuwe voorschriften interpreteren. Zo bezien dringt zich de vergelijking op met integriteitsschendingen: iedereen weet hoe het hoort, en meestal is dit ook zwart op wit vastgelegd, maar dat wil nog niet zeggen dat de regels worden nageleefd.

Bij bouwprojecten speelt nog een ander probleem. Wethouders die ruimtelijke ordening, woningbouw of infrastructuur in hun portefeuille hebben, willen de projecten waarvoor zij verantwoordelijk zijn, graag ten uitvoer brengen. Dit is op zichzelf niets bijzonders - hiervoor zijn ze ook aangesteld.

Maar omdat het bij deze categorie bestuurders welhaast per definitie gaat om kostbare en ingrijpende operaties, leiden ‘hun’ projecten vaak tot veel politieke en maatschappelijke ophef. Daardoor ontstaat geregeld de neiging om zaken mooier voor te spiegelen: kosten worden onderschat en positieve effecten overschat. Het te optimistisch inschatten van de bouw- en proceduretijd sluit hier naadloos bij aan.

Op zo’n manier kan de wethouder uiteindelijk het slachtoffer worden van zijn eigen tunnelvisie. Iedere bestuurder weet dit, maar de verleiding is groot om een optimistisch verhaal te houden als je daarmee de gemeenteraad over de streep trekt. Een professioneel werkende ambtelijke organisatie kan hieraan tegenwicht bieden. Daarom is het verstandig dat gemeenten die streven naar verbetering zich niet alleen focussen op het bestuur.

Kijkend naar het aantal gevallen wethouders in de afgelopen jaren, moet de conclusie zijn dat maximale transparantie bij bouwprojecten een basisvoorwaarde is. Werken met verwachtingsvolle, maar onrealistische scenario’s is niet meer van deze tijd. Geen enkele gemeenteraad zou hiermee nog genoegen mogen nemen.

Intussen is het de vraag of de afgelopen weekend door premier Balkenende aangekondigde ‘crisis- en herstelwet’ niet tot nog meer problemen gaat leiden. De bouw van woonwijken of bedrijventerreinen en de aanleg van nieuwe wegen vereisen grote zorgvuldigheid, en dus tijd. Als hier te licht over wordt gedacht, liggen problemen op de loer, zo leert de praktijk.

Henk Bouwmans en Boudewijn Warbroek