Tijdelijke natuur op onverkoopbare grond

Op een grotendeels braakliggend bedrijventerrein en nieuwbouwwijk Eeserwold bij Steenwijk floreert de natuur. In afwachting van economische dynamiek is er volop ecologische ontwikkeling. ‘Tijdelijke natuur’ heet het nieuwe concept.

Ecologische dynamiek

Te Steenwijk, pal ten oosten van de snelweg A32, is de bouwcrisis voelbaar. Sinds eind 2009 is mondjesmaat jaarlijks een kavel verkocht of verhuurd. Bij gebrek aan economische dynamiek is er sindsdien evenwel een behoorlijke ecologische dynamiek op gang gekomen. Projectontwikkelaar en zandwinexploitant Roelofs heeft namelijk al voor de bouwcrisis een overeenkomst gesloten met Landschap Overijssel om de nog niet bebouwde kavels tijdelijk aan de natuur te schenken.

Graspieper

Niet zonder resultaat. Eeserwold geldt als een succesvolle pilot voor de tijdelijke natuurbestemming van bedrijventerreinen en woningbouwlocaties. Uit een recente evaluatie blijkt dat zich 53 soorten broedvogels in Eeserwold bevinden, waaronder zeven Rode Lijst soorten (zeer beschermde status). Naast de Watersnip, gaat het om Grutto, Kneu, Graspieper, Tureluur, Veldleeuwerik en Gele kwikstaart. Het aantal broedparen van deze zeldzame vogels nam toe van 36 naar 58 ten opzichte van een eerdere monitoring in 2011.

Ecologische Hoofdstructuur

En er is meer. Dertien soorten dagvlinders profiteren van de tijdelijke natuur, negen soorten libellen en negen soorten sprinkhanen. ‘En er is een otter gesignaleerd’, zegt Eibert Jongsma, adviseur bij Landschap Overijsseel enthousiast. ‘Het dier moet helemaal vanuit de Wieden Weerribben dwars door Steenwijk zijn gezwommen naar de Steenwijker Aa die hier pal langs loopt. Een mooi bewijs dat het principe van de Ecologische Hoofdstructuur werkt.’

Gesloten beurs

Verderop weidt een boer zijn negen Herefordkoeien, grote rode koeien met grote witte koppen. ‘Hele lieve dieren, die hier het gras kort houden’, zegt de boer. De boer en Landschap Overijssel werken met gesloten beurs. De boer heeft gratis weidegrond en elk jaar acht tot negen kalveren. De natuurorganisatie en projectontwikkelaar beschikken over gratis natuurlijk maaibeheer.

Nieuw concept

Tijdelijke natuur heet het nieuwe concept. In Nederland is er meer dan dertig duizend hectaren grond aangekocht door overheden of projectontwikkelaars met het doel om er woningbouw, infrastructuur of kantoren te realiseren. De bestemming is wel vastgelegd in een bestemmingsplan of streekplan, maar de definitieve uitvoering kan nog jaren op zich laten wachten, soms wel tien jaar. InnovatieNetwerk, een onder het ministerie van Economische Zaken ressorterende denktank voor innovaties in de landbouw en groene ruimte, bedacht in 2009 het idee om deze grond tijdelijk als natuur te bestempelen. ‘Dan hoeven grondeigenaren niet langer angstvallig de natuur buiten de deur te houden door terreinen om te ploegen, te maaien of te verpachten als landbouwgrond’, zegt Nico Beun van InnovatieNetwerk.

Ontheffing

Eeserwold in Steenwijk, maar ook Rosmalen en de Amsterdamse Haven waren de eerste private en publieke partijen die zich aanmeldden voor een proef met tijdelijke natuur. Het idee is dat het terrein voor tien jaar ontheffing krijgt van de Flora- en Faunawet. Mocht zich in die tijd een kandidaat voor het terrein of voor kavels op het terrein aandienen, dan kan de ontwikkelaar bijna meteen aan de slag. De terreinbeheerders proberen dan door maaibeheer de fauna naar andere locaties te bewegen, uiteraard met respect voor het broedseizoen.

Geen vertraging

Er wachten dan geen vertragende procedures die de roemruchte kamsalamander of rugstreeppad – de schrik van menige projectontwikkelaar in de gouden jaren negentig – te weeg brachten doordat natuurorganisaties zich vaak met succes op deze Europese natuurwetten beriepen. Het concept ‘tijdelijke natuur’ wordt opgenomen in de nieuwe Natuurwet. Die beoogt drie wetten samen te voegen. De Flora- en Faunawet zal samengaan met de Natuurbeschermingswet en de Boswet. Er is ook een Green Deal Tijdelijke Natuur.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr 8. van 25 april.