Omstreden buitenkunst: Doggy Style in de duinen

Het kunstwerk Domestikator bestaat uit een aantal tegen elkaar geplaatste metalen blokken en verbeeldt de manier waarop de mens de natuur naar zijn hand zet. Oftewel domesticeert. Veel voorbijgangers geven er een andere betekenis aan. Domestikator staat in de gemeente Velsen bekend onder de veelzeggende bijnamen Doggy Style en Man neemt hond.

Weinig onderwerpen zetten de verhouding tussen burger en lokale overheid zo snel op scherp als kunst in de openbare ruimte. In een zomerserie belicht Binnenlands Bestuur de (voorgenomen) plaatsing van vijf omstreden kunstwerken. In deel 1: Domestikator. 

Seksuele lading
‘Je kan er moeilijk iets anders in zien’', zegt Sander Schots van Forza! IJmond. De partij vindt de seksuele lading van het kunstwerk overduidelijk en kreeg de nodige bijval in een poll op de eigen site. ‘Dit kan ik echt niet aan mijn kinderen uitleggen,’ schreef een tegenstander. En: ‘Als de gemeente het niet weghaalt, doen wij het.’ 

Louvre

IJmuiden is niet de eerste plaats waar de Domestikator van Atelier van Lieshout voor opschudding zorgt. Het kunstwerk zou in 2017 een plaats krijgen in een buitententoonstelling van het Louvre. Na felle protesten besloot de Parijse kunsttempel echter dat Domestikator niet meer welkom was, waarop museum voor moderne kunst Centre Pompidou het kunstwerk pontificaal op haar voorplein plaatste.  

Bruidssuite

Na een tussenstop op de NDSM-werf in Amsterdam-Noord streek het omstreden beeld in 2019 neer  aan de voet van het Kennemermeer. Domestikator werd binnengehaald door FabCityNature, een samenwerkingsverband van ondernemers, kunstenaars en wetenschappers die ‘de potentie verkennen’ van het gebied rondom de IJmuider jachthaven. Het kunstwerk heeft een tijdelijke plaats gekregen in een eco-park met tinu houses en is voorzien van slaapplaatsen en stromend water  – Domestikator is zelfs al eens door gasten als bruidssuite gebruikt.  

Afvoeren
Dat neemt niet weg dat veel omwonenden het kunstwerk graag onmiddellijk zien vertrekken. ‘Dat wanstaltige beeld moet weg', zegt Sander Schots van Forza!, maar zijn protesten haalden tot dusver weinig uit. Een petitie om Domestikator zo snel mogelijk uit IJmuiden af te voeren werd slechts 171 keer ondertekend. Een motie van ChristenUnie Velsen en Forza! met eenzelfde strekking werd in juni 2019 met ruime meerderheid in de gemeenteraad verworpen.

Vrouwenlichaam
Tot ontsteltenis van sommige IJmuidenaren kreeg Domestikator een paar maanden later zelfs gezelschap van een ander kunstwerk van Atelier van Lieshout, Bikinibar. Dit beeld, een vrouwenlichaam zonder armen, benen of hoofd, kent zo mogelijk een nog roeriger geschiedenis.  

Verminkte romp

Bikinibar - volgens maker Joep van Lieshout het enige vrouwenlichaam dat je zonder toestemming kan betreden - lag in 2014 langs het spoor bij Lisse, maar werd daar weggehaald toen bleek dat veel NS-machinisten de ‘verminkte’ romp associeerden met zelfmoorden op het spoor.

Kamasutra

Inmiddels vragen de tegenstanders zich vertwijfeld af wat hen nog te wachten staat: ‘Gaan ze hier soms de hele Kamasutra neerzetten’, postte een verontwaardigde inwoner op social media. Maker Joep van Lieshout is niet onder de indruk: ‘We krijgen hele positieve reacties op de kunstwerken in IJmuiden. Ik ben dan ook blij dat bezoekers van dit gebied de kans krijgen om deze werken te ervaren, en in discussie kunnen gaan over de vraag hoe de mens grip probeert te krijgen op de wereld en de complexiteit daarvan.’

Trots
Volgens de Velsense cultuurwethouder Jeroen Verwoort (VVD) mag IJmuiden trots zijn op de beelden. ‘Domestikator stond hiervoor onder meer bij het Centre Pompidou en de NDSM-werf in Amsterdam', schreef de wethouder op Facebook. ‘Het IJmuiderstrand completeert een mooi rijtje.’ Hij plaatste er een veelzeggende hashtag bij: omdenken!