Zorgverzekeraars en ruimtelijke ontwikkeling

In gesprek met Annemarie Hatzman.

Onderweg naar een duurzame toekomst met openbaar vervoer, e-bikes en deelauto’s. Een toekomst waarin Greenwheels en zorgverzekeraars meepraten over ruimtelijke ontwikkeling en nieuwe woonvormen zich aanpassen aan woonwensen. Vandaag is de benedenverdieping een werkruimte, morgen een los appartement voor zorgbehoevende ouders. In gesprek met Annemarie Hatzman over stedelijke en ruimtelijke ontwikkeling.

Een project is pas echt leuk als Annemarie, projectmanager stedelijke en ruimtelijke ontwikkeling bij Antea Group, kan puzzelen met verschillende belangen. “Partijen die elkaar niet kennen en elkaar moeten leren kennen. Of dat inhoud en politiek niet per se logisch bij elkaar komen. Hoe maak je daar dan chocola van?” Ze krijgt energie van andere meningen die het verhaal rijker maken. “Je hoeft het niet met elkaar eens te zijn, maar moet wel begrijpen wat er speelt.”  

 

Puzzelen aan tafel

De puzzel wordt gelegd op de tafel waaraan alle verschillende partijen samenkomen. Voor Annemarie is het een groot voordeel dat ze ervaring heeft op verschillende posities. Zo weet ze inhoudelijk wat het betekent om op de stoel van het ontwerpbureau te zitten, maar ook de beleidsmatige zetel heeft ze in het verleden warm gehouden. “Je snapt waarom dingen zijn zoals ze zijn. Hoe een businesscase in elkaar wordt gezet of hoe een politieke partij denkt en natuurlijk dat deze stemmers heeft. In zo’n stedelijke samenwerking heeft iedereen een achterban. Je zit daar niet als persoon, maar namens een groep of partij.”

 

Samenwerking volhouden, dat is het lastigste volgens Annemarie. Want de meeste zaken, daar kun je wel omheen stoeien. “Je kunt het ontwerp nog eens aanpassen, je kunt je businesscase nog een keertje doorrekenen of op een andere manier bekijken en ook in de RO-procedure zijn verschillende wegen te bewandelen. Zo kun je inschatten waar misschien beroepen tegen worden aangetekend en hoe je dat kunt tackelen. Daar kun je allemaal strategietjes en varianten op bedenken. Maar die samenwerking voor elkaar krijgen en ook vasthouden, dat is een heel interessante uitdaging.”

 

Lesje geschiedenis

Bouwkunde in combinatie met geschiedenis is voor Annemarie een elkaar versterkend duo. Ze is zich bewust van het feit dat ze vandaag ook geschiedenis schrijft. “Wat je vandaag realiseert, moet over 100 jaar nog bestaan.” Ze vertelt dat de manier van stedenbouwkundige opzet meestal een reactie is op de voorafgaande periode. “Rond 1900 kwam de Woningwet. Door medici, bestuurders en ontwerpers werd er nagedacht over een gezondere wereld, en dat was echt om mensen te helpen, zodat ze gezonder in hun huis en hun woonomgeving konden leven. Er werden allerlei eisen gesteld aan woningen zelf. Tijdens de wederopbouw en de VINEX moesten er snel veel huizen komen. En in een andere periode werden bloemkoolwijken – gekenmerkt door woonerven – populair.” Ze vindt het opvallend dat veel maatschappelijke transities leiden tot nieuwe concepten in de stedelijke ontwikkeling.

 

Nieuwe uitdagingen

En net zoals in de tijd van de VINEX is er ook nu vraag naar snel en veel woningen. “We hebben in de Randstad een half miljoen woningen nodig tot 2030. Dat betekent verdichten in de stad en op andere plekken huizen bijbouwen.

 

Een verschil met toen is dat we vandaag de dag ook met andere maatschappelijke uitdagingen te maken hebben, zoals energietransitie, vergrijzing en een gezond en goed vestigingsklimaat.

 

Wil een gemeente nu weten hoe het staat met de gezonde ambities, dan kan Annemarie al snel inzicht verschaffen. Door middel van een quickscan – een eigen ontworpen tool – laat ze zien waar de gemeente staat ten opzichte van andere wijken, gemeenten of Nederland.

 

Blik vooruit

De nabije toekomst vraagt volgens haar om nieuwe woonvormen. En dan niet alleen kleinere huizen voor alleenstaanden, maar ook 3-generatiehuizen [rugzakwoningen]. Waar ouderen nu nog in een verzorgingshuis verderop wonen, kunnen ze ook op de benedenverdieping van zoon of dochter wonen. Dan is mantelzorg ook direct geregeld. Die plek in huis is dan nu een werkruimte, en later bijvoorbeeld een appartement.

 

Haar ideale toekomstige stad ziet er als volgt uit:

 

Goed ontsloten door openbaar vervoer. Tram, metro of trein. Geen wachttijd, geen overstaptijd.

Snelfietspaden.

Ruimte voor elektrische (deel)auto’s.

Dagelijkse voorzieningen, waaronder de mogelijkheid tot sporten op wandel- of fietsafstand.

Hubs per wijk of stadsdeel voor gedeelde voorzieningen. Zoals oplaadpunten voor deelauto’s, afvalinzameling of pakketdiensten.

Werk in de buurt voor mensen met verschillende opleidingsniveaus.

Verschillende typen woningen.

Veel groen om te recreëren en bij te dragen aan de klimaatopgave. Routes langs het water, speeltuintjes in de wijk en daktuinen op appartementen.

 

Wel slim, niet maakbaar

Met de beperkte ruimte die ons land biedt, vraagt dit om slim organiseren. De stedelijke structuur niet woonwijk voor woonwijk bekijken. Haar advies is: kijk breder. “Als er een inbreidingslocatie is omdat daar een fabriek weggaat, niet het plot op zichzelf ontwikkelen, maar kijken naar wat dat doet in de omgeving.” Dus kijken welke ruimte beschikbaar is en wat jij kunt bieden binnen jouw ontwikkeling. “In een gebied met een hoge dichtheid een groter park? Woningen die nog niet in de gemeente voorradig zijn? Kijk naar slimme verdichte concepten die bijdragen aan een gezonde leefomgeving. Beneden- en bovenwoningen, autovrije stadsstraten, voorzieningen en werk dichtbij. Dit is ook wat de Omgevingswet straks vraagt; sterke en gezonde regio’s. In mijn ogen hoort dit soort dingen daarbij.”

 

We zijn geen geheel maakbare samenleving, volgens haar. Nederland telt immers net zoveel wensen als inwoners. “Je kunt niet iedereen tegemoetkomen.” Maar iedereen moet wel kunnen kiezen. En als voorbeeld haalt ze sneller openbaar vervoer en een beperkt aantal parkeerplaatsen aan. Waarbij je wel de optie houdt om met de auto te komen. 

 

Vooravond

En als ze nog verder de toekomst in mag kijken, vraagt ze zich af wat wijsheid is met betrekking tot wegen. “Als we zelfrijdende auto’s krijgen, moet je dan wel een uitbreiding van de wegen willen?”

 

“We staan nu aan de vooravond van een nieuwe kijk op stedelijke ontwikkeling”, volgens Annemarie. Wat dat concreet inhoudt: “Binnen bestaande stadsgrenzen wijken bouwen, op een gezonde manier. Dus niet volproppen.” Volgens Annemarie verschuiven ook de typische partijen die aan een gebiedsontwikkeling werken. Ze noemt een partij als Greenwheels die gaat investeren in gebieden in verband met parkeerplaatsen. Ze voorziet ook investeringen van zorgverzekeraars bij het ontwikkelen van gebieden, want de woonomgeving kan beweging stimuleren. En een recent voorbeeld is een dochteronderneming van Google die als techbedrijf heeft geïnvesteerd in gebiedsontwikkeling. “Waar ligt de grens?”, vraagt ze zich af. “En hoe is hard te maken dat investeringen uiteindelijk iets opleveren?” 

 

Met een gegeven van stijgende zorgkosten en zaken als luchtvervuiling is het een maatschappelijke verantwoordelijkheid om gezonde planvorming en (mobiliteits)concepten te ontwikkelen. “Er zijn altijd mitsen en maren. Per opgave, bestaand of nieuwbouw, moet je dit willen aanpakken.” En doelend op de sustainable development goals en het klimaatakkoord zegt ze: “De sfeer is ernaar dat het kan.”

 

Projecten van Annemarie

Als projectmanager mag ze aan verschillende tafels plaatsnemen. Zo adviseert ze het Ministerie van Binnenlandse Zaken over woningbouw en stikstof. “Eigenlijk gaat dit ook over de beperkte ruimte die er is”, legt ze uit. “Waar kan woningbouw plaatsvinden, wat betekent dat voor de natuur en daar zit ook een technische kant aan, kijkend naar de hoeveelheid stikstof die er vrijkomt. Er zijn veel spelers in het veld met verschillende invalshoeken en verantwoordelijkheden.” En dat is ingewikkeld, geeft ze toe. Daarom legt ze deze puzzel stukje voor stukje en plaatst ze alles in de juiste context.

 

Daarnaast werkt ze ook aan veel concretere projecten, zoals het Energiepark in Leiden. Er wordt hier een stukje binnenstad tot nieuwe gezonde wijk ontwikkeld. Dit gebeurt met veel partijen samen – waaronder burgerinitiatief Buurtenergie. Planvorming, in dit geval in de gedachte van de Omgevingswet, zorgt ervoor dat wat de gemeente samen met de omgeving voor ogen heeft, gerealiseerd kan worden.

 

Contact

Annemarie Hatzman Contactgegevens