Nieuwe poging milieutoezicht te reanimeren

Staatssecretaris Vivianne Heijnen wil 'voor de zomer' een Programmaplan versterking VTH-stelsel naar de Tweede Kamer sturen. Dat zou een einde moeten maken aan de 'gefragmenteerde vrijblijvendheid' die de aanpak van milieucriminaliteit op dit moment kenmerkt, zo blijkt uit een Kamerbrief van staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat (I&W).

Minder gefragmenteerd

Bij een 'werksessie milieucriminaliteit' op 30 maart jl. is afgesproken, zo schrijft de staatssecretaris, dat de Strategische Milieukamer 'een formele positie' krijgt bij de inzet van omgevingsdiensten, politie en de Inlichtingen en Opsporingsdienst van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT-IOD), 'zodat de opsporing gerichter, minder gefragmenteerd kan worden ingezet.' Verder moet volgens de deelnemers 'de voorkant' (vergunningverlening en toezicht) 'minder gefragmenteerd en minder vrijblijvend' worden. 'Daar is grote winst te halen om milieucriminaliteit te voorkomen.'

Basistaken

Hoewel gemeenten verplicht zijn VTH-basistaken te laten uitvoeren door omgevingsdiensten, zijn er nog steeds gemeenten die dit slechts deels doen. De Kamerbrief bevat als bijlage een brief van Heijnen naar zes provincies. Van Flevoland, Gelderland, Noord-Brabant, Noord-Holland, Utrecht en Zuid-Holland wil Heijnen uiterlijk 1 juni 2022 weten welke gemeenten de basistaken niet hebben overgedragen aan de omgevingsdiensten, om welke taken het gaat en wat de provincies alsnog doen om die overdracht te regelen.

BRZO-bedrijven

De Kamerbrief en het aangekondigde programma zijn reacties op signalen over het fors tekortschietende VTH-stelsel. Vorig jaar juni signaleerde de Algemene Rekenkamer (AR) in zijn rapport Handhaven in het duister ernstige tekortkomingen bij vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH). De AR had naleving en toezicht bij 482 BRZO-bedrijven (genoemd naar het Besluit Risico Zware Ongevallen) onderzocht. Bij deze bedrijven, 'die met een grote hoeveelheid gevaarlijke stoffen omgaan' bleek dat toezicht en handhaving om milieucriminaliteit en milieuovertredingen 'onvoldoende functioneert'.

Geen integraal overzicht

De AR somde in het rapport een aantal gebreken op. Zo bleken de ILT en bewindspersonen de omvang van milieucriminaliteit en milieuovertredingen niet te kennen. 'Er bestaat ook geen integraal overzicht van toezicht en handhaving. Laat staan dat er zicht is op de effectiviteit van de aanpak', schreef de AR destijds. Daar kwam bij dat de onderzochte bedrijven de milieuregels niet goed naleefden en dat de keuzes in handhaving en toezicht 'lang niet altijd begrijpelijk' waren. Ook bleek veel informatie te ontbreken. 'Zo is bij een derde van de geregistreerde overtredingen niet vermeld welke handhaving daarvoor is ingezet', valt in het rapport te lezen.

Onder de maat

De Adviescommissie Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving had in maart 2021 ook al kritiek geleverd op het VTH-stelsel in haar rapport Om de leefomgeving. 'Fragmentatie en vrijblijvendheid' was volgens de commissie kenmerkend voor VTH. Omgevingsdiensten zijn, concludeerde de commissie, onvoldoende onafhankelijk, onvoldoende robuust en informatie-uitwisseling en kennisontwikkeling zijn 'onder de maat'. Bovendien ontbreekt regie door het rijk en is de zogenaamde stelselverantwoordelijkheid van de bewindspersoon 'een fictie'.

Vuurwerkramp

Sinds de vuurwerkramp in Enschede in 2000 zijn er tal van kritische rapporten geschreven over milieutoezicht en VTH. Achtereenvolgende regeringen beloofden telkens beterschap en acties om de tekortkomingen op te heffen. Waarna telkens opnieuw bleek dat het toezicht niet goed werkte.

18 miljoen

De regering trekt 18 miljoen euro per jaar uit om het VTH-stelsel te versterken. Om het programma, dat twee jaar duurt, handen en voeten te geven wordt een bestuurlijk overleg, een stuurgroep, een programmamanager en een programmabureau in het leven geroepen.