Somber niet over de energietransitie

Ruim 26 nationale programma’s alleen al rond de fysieke leefomgeving, met aanjaagteams en zo veel tips, trucs en stappenplannen van adviesbureaus en consultants dat er alweer tools en stappenplannen nodig zijn om er wegwijs in te worden. Helpt het? Het Planbureau voor de leefomgeving twijfelde in oktober of we de doelen uit het Parijsakkoord gaan halen.

Deel van de boodschap van Duurzame Dinsdag was: ‘Een ecologisch-economische ineenstorting is onafwendbaar.’ Nederland moet zich als rijk land schamen voor de lage plekken op sommige duurzame lijstjes. Ambtenaren in gemeenten – verantwoordelijk voor meerdere duurzame transities – rennen zich rot. Tijd om even stil te staan, tijd voor een perspectiefwisseling en tijd om de ‘zaag te slijpen’ (in de woorden van managementgoeroe Stephan Covey)

Want we lopen voorop. Ons gas is veel schoner dan de bruinkolen die de Duitsers en Oost-Europeanen opgraven en verstoken. Verduurzaming dáár is de stap maken van dat smerige bruinkool naar het schonere gas, waar wij in ‘aardgasvrije wijken’ alweer vanaf willen. We merken in Europese uitwisselingen dat ze in andere landen nieuwsgierig zijn naar gebiedsgerichte aanleg van warmtenetten en all electric-aanpakken.

De weerstand daartegen is rouwverwerking. Het tijdperk van fossiel nadert zijn einde. Het tijdperk dat begon met de warme douche en met de vrijheid van je eerste Dafje. We zitten in de rouwfase van boosheid en ontkenning van verandering – de warme douche blijft trouwens. Principiële vooroplopers en nieuwe generaties zijn als early adapters en launching customers wegbereiders naar de nieuwe energiebronnen en nieuwe technieken. We zien dus een proces van verschillende verwerkingssnelheden. Daar kunnen we mee dealen.

Zolang niet iedereen die een auto nodig heeft zich een elektrische kan veroorloven en niet iedereen thuis een alternatieve verwarming heeft, hebben we fossiel gewoon nodig. Grootschalige ontwikkelingen zoals waterstofproductie in Afrika zijn hoopgevend voor de middellange termijn - zolang we kritisch blijven op elke techniek die zich als dé oplossing voordoet. En voor de pessimisten (of noem ze realisten) die zeggen dat het allemaal greenwashing is; sta stil en zie dat industrieën blijkbaar inschatten dat hun welbegrepen ondernemersbelang gediend is bij aansluiten bij duurzame waarden. Ook elke onoprechte groene reclame verankert die waarden in het maatschappelijk debat.

Klimaatwetenschappers leggen ons uit dat er allerlei terugkoppelingseffecten zijn, zoals het ontdooien van de permafrost en het verdwijnen van ijsmassa, die voor nog grotere versnelling van klimaatverandering zorgen. Maar er zijn ook vrolijk makende terugkoppelingseffecten. Meer lokale duurzame energie-opwek zal de vraag naar duurzame batterijen doen toenemen. Gevolg: investeringen in technische ontwikkeling ervan. Tegelijk versnellen woningcorporaties, met hun enorme bouwopgave, circulaire bouw van zeer goed geïsoleerde woningen. Gevolg: vraag naar lokaal geproduceerde biobased bouwmaterialen en een economisch interessante manier voor boeren om natuurvriendelijk te verbouwen. Betaalbaarder omdat de boer zijn op eigen terrein opgewekte energie kan opslaan in die ontwikkelde batterijen, enzovoort. De vrolijk makende terugkoppelingseffecten lopen achter, maar ze komen eraan.

Stap uit de ratrace en sta stil om de zaag te slijpen. Maak elke maand tijd in je agenda om samen met anderen de grote lijnen te zien en strategisch keuzes te maken. Doorzagen met een botte zaag kost veel meer tijd.

Patrick van Lunteren, opgavemanager duurzame ontwikkeling bij Platform31