Airco's en warmtepompen vanaf 2024

Warmtepompen en airco’s zijn nodig om comfortabel te kunnen wonen. Een goed binnenklimaat is niet alleen gezonder, maar verbetert ook de arbeidsproductiviteit. Wel zo handig, nu steeds meer mensen ook na de corona-lockdown (deels) thuis blijven werken. Met het oog op de (versnelde) energietransitie is het streven om iedereen zo snel mogelijk over te kunnen laten gaan op hernieuwbare energie. De Noodverordening hernieuwbare energie van de EU wakkert de behoeft aan energietransitie verder aan. De noodverordening bepaalt ook dat de beslistermijnen voor bijvoorbeeld warmtepompen, als zij vergunningplichtig zijn, binnen één maand worden beantwoord.

In mijn eerdere opinie over airco’s heb ik uitvoerig uiteengezet hoe je erachter komt of een airco omgevingsvergunningplichtig is of niet. In vervolg op die opinie ga ik na of dit na de inwerkingtreding van de Omgevingswet anders wordt of gelijk blijft. Ik doorloop hierbij dezelfde stappen als in mijn eerdere opinie, namelijk:

1. Om welke mogelijk omgevingsvergunningplichtige activiteiten gaat het?
2. Zijn die activiteiten ook daadwerkelijk omgevingsvergunningplichtig?
3. Geldt voor de omgevingsvergunningplichtige activiteiten een uitzondering?

In deze opinie beperk ik mij tot de technische bouwactiviteit waarbij monumenten en ander cultureel erfgoed geen rol spelen.

Mogelijke omgevingsvergunningplichtige activiteiten warmtepomp

De Omgevingswet brengt geen verandering in de mogelijk vergunningplichtige activiteiten die nodig zijn voor het realiseren van een warmtepompinstallatie. Voor deze opinie ga ik uit van een hybride warmtepomp die aan een bestaande gevel wordt gevestigd. Mogelijke omgevingsvergunningplichtige activiteiten zijn dan:

• Bouwen van een bouwwerk (artikel 2.1 lid 1 onder a Wabo);
• Handelen in strijd met het bestemmingsplan (artikel 2.1 lid 1 onder c Wabo).

Wordt de warmtepomp op de grond gerealiseerd, dan kan de uitkomst anders zijn. Dat geldt ook voor nieuwbouw.
 

Omgevingsvergunningplichtige activiteiten

Onder de Wabo geldt als hoofdregel: vergunningplichtig, tenzij… aangewezen als vergunningvrij. In de Omgevingswet ligt dit genuanceerder omdat er een knip is gemaakt en het technisch bouwen (bouwactiviteit) en het ruimtelijk bouwen (omgevingsplanactiviteit bouwwerken) uit elkaar is getrokken. Voor het ruimtelijk bouwen geldt de hoofdregel: Vergunningplichtig, tenzij … onverkort (artikel 5.1 lid 1 onder a Ow). Voor technisch bouwen (bouwactiviteit) geldt de hoofdregel: Vergunningplichtig, voor zover aangewezen in het Besluit bouwwerken en leefomgeving (Bbl) (artikel 5.1 lid 2 onder a Ow).

Omgevingsvergunning bouwen?

Vergunningvrij, tenzij aangewezen als vergunningplichtig is dus de hoofdregel. Het aanwijzen van vergunningplichtige bouwwerken is geregeld in artikel 2.25 en 2.26 Bbl. Onder de Omgevingswet wordt namelijk voor de bouwactiviteit een onderscheid gemaakt tussen bouwwerken met (artikel 2.25 Bbl) en zonder (artikel 2.26 Bbl) dak.

De definitie van bouwen en bouwwerken blijft onder de Omgevingswet gelijk. Het enige verschil is dat in de Omgevingswet het begrip bouwwerk zoals in de vaste jurisprudentielijn is uitgekristalliseerd, wordt vastgelegd (artikel 1 lid 1 en bijlage Ow).

Bouwwerk met of zonder dak?

Een warmtepomp of airco is een bouwwerk en het aanbrengen hiervan wordt gezien als bouwen. Voor een toelichting hierop verwijs ik graag naar mijn eerdere opinie. Interessant is om na te gaan of een warmtepomp een bouwwerk met of zonder dak is. Denk ik in de geest van wat gebruikelijk is, dan neig ik naar een bouwwerk zonder dak. In de Omgevingswet is geen definitie van dak opgenomen. Ik vermoed dat dit komt omdat in het normale taalgebruik de meeste mensen wel hetzelfde onder een dak verstaan. Als ik het Groot Woordenboek der Nederlandse Taal van de Dikke van Dale raadpleeg1 dan wordt onder dak verstaan de “bedekking van een huis of gebouw, ondergronds bouwwerk of andere zaken”. Kortom, een warmtepomp of airco, zou dus heel wel mogelijk ook een bouwwerk met dak kunnen zijn. Het is dus afwachten hoe de bestuursrechter hierop zal reageren. Zelf ga ik er voorlopig van uit dat een warmtepomp een bouwwerk zonder dak is.

Warmtepomp als bouwwerk zonder dak

Als bouwwerk zonder dak is de warmtepomp/airco alleen vergunningplichtig als het hoger dan 5 meter is of ondergronds wordt gebouwd (artikel 2.26 lid 1 Bbl).

De 5-meter hoogte moet worden gemeten vanaf het aansluitend afgewerkt terrein (artikel 2.23 Bbl) en niet van onderkant warmtepomp tot bovenkant warmtepomp.

Van vergunningvrij naar vergunningplichtig en weer naar vergunningvrij

Een warmtepomp/airco die vergunningplichtig is, kan alsnog vergunningvrij worden gerealiseerd als het voldoet aan de uitzonderingseisen van artikel 2.27 Bbl.

De uitzonderingsgronden zijn:

1. Bouwwerken gevolgklasse 1;
2. Verbouwingen zonder wijziging van draagconstructie, brandcompartimentering of isolatie;
3. dakkapellen
4. dakramen, daklichten, lichtstraten of soortgelijke daglichtvoorzieningen in een dak
5. kozijnen, kozijninvullingen, gevelpanelen of boeidelen, of stucwerk
6. magazijnstellingen niet hoger dan 8,5 m en die alleen steunen op de vloer van het gebouw waarin ze worden geplaatst
7. zwembaden, bubbelbaden of soortgelijke voorzieningen of vijvers
8. antenne-installaties met bijbehorende opstelpunten voor de C2000-infrastructuur voor de mobiele communicatie door hulpverleningsdiensten
9. zogenoemde ‘bouwwerken geen gebouw zijnde’, voor een infrastructurele of openbare voorziening. Deze bouwwerken moeten dan wel aan bepaalde voorwaarden voldoen
10. bouwketen, bouwborden, steigers, heistellingen, hijskranen, damwanden, terreinverhardingen, terreininrichtingen of andere hulpconstructies

Het realiseren van een warmtepomp/airco aan een bestaande woning valt echter niet onder één van de uitzonderingsgevallen.

Conclusie

Een warmtepomp is een bouwwerk waarvoor in principe een omgevingsvergunning voor de (technische) bouwactiviteit nodig is als dit wordt gerealiseerd bij een bestaande woning, en hetzij ondergronds, hetzij gemeten vanaf het aansluitend afgewerkt terrein, hoger is dan 5 meter.

Dus, voor bestaande gebouwen geldt: eenmaal aangewezen als vergunningplichtig, kan de warmtepomp/airco niet alsnog vergunningvrij voor wat betreft het technisch bouwen worden gerealiseerd. Daarvoor is dan een vergunning nodig.

Meer weten?

Wil je als gemeente op de hoogte blijven van alle actuele ontwikkelingen op het gebied van het omgevingsrecht? Neem dan een abonnement op onze Kennisbank Omgevingsrecht of volg één van onze Opleidingen over de Omgevingswet.

1 Het gaat wel om een verouderde uitgave uit 1992 (12e druk)