Van festivals naar de stad

De ambities voor de circulaire economie zijn hoog, dus er zijn oplossingen nodig die echt werken. Het goede nieuws is dat er plekken zijn waar je dat heel mooi in de praktijk kunt testen: festivals. Het zijn als het ware ‘urban living labs’. De belangrijkste uitdaging daarna is opschaling. Hoe breng je het van het besloten en overzichtelijke festivalterrein naar de ‘grote’ weerbarstige wereld? Daar werken 43 Europese festivals, samen met steden en kennisinstituten, hard aan in de internationale Green Deal Circulaire Festivals (GDCF).

Een festival is een ideaal ‘oefenterrein’ voor circulaire en sociale innovaties; in korte tijd komen alle basisbehoeften samen in een controleerbare en overzichtelijke omgeving. Met de GDCF faciliteert het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat festivals om te innoveren en ervaringen te delen én op te schalen op Europees niveau. 43 Muziekfestivals, koplopers in Europa, hebben zich aangesloten om de komende jaren circulair en klimaatneutraal te worden. Daarnaast willen ze ook andere sectoren, bezoekers en steden inspireren om dezelfde versnelling in te gaan zetten. Royal HaskoningDHV begeleidt de samenwerking. We zetten de strategische lijnen uit voor het vijfjarige programma. Daarbij hoort ook ontwikkeling van een model voor circulaire evenementen, inclusief monitoring. We werken aan een levend lerend netwerk.

Technisch en sociaal laboratorium

Festivals zijn bezig met waterstofgeneratoren, zonneparken en batterijen, met composttoiletten en het terugwinnen van fosfaat uit urine, met korte ketens en lokale leveranciers van (plantaardig) eten en drinken, met het hergebruik van bekers en servies, het delen van voorzieningen en decor, het stimuleren van CO2-neutraal reisgedrag en compenseren van uitstoot van transport en artiesten, de lijst is lang. Een festival laat zien hoe circulair we als maatschappij kunnen zijn en waar de grote uitdagingen zitten.

En het is meer dan een technologisch proces. Een festival is een mini-samenleving, je experimenteert ook met mensen: wat betekent het in de praktijk om een circulaire gemeenschap te zijn, hoe gedragen mensen zich, hoe krijg je ze mee, hoe regel je het met elkaar? Steden kunnen leren van de creatieve aanpak van festivals, hoe ze bezoekers betrekken bij circulaire initiatieven. Sterker nog, de creatieve sector is daar hard voor nodig. Festivals met hun muziek en kunst weten bezoekers emotioneel te raken, een nieuw soort cultuur en community te creëren en veel verder te gaan dan ratio en feiten. Die ervaring is minstens even waardevol als weten of iets technisch werkt.

Opschaling naar de stad

Schaalgrootte is noodzaak voor voldoende aanbod én voldoende vraag. En het lukt alleen als je vraag en aanbod samenbrengt. Neem compost: wat een festival op dat gebied kan produceren lijkt indrukwekkend, maar voor de commerciële markt is het nauwelijks interessant. Kun je een initiatief toepassen op de schaal van een stad of een regio, dan is het al een stuk aantrekkelijker. Het is de kunst om die verbinding te maken.

Als volgende stap gaan we daarom festivals samenbrengen met Europese steden en kennisinstellingen, om de krachten te bundelen en om de ervaringen, oplossingen en creativiteit – ook voor de sociale transitie - in te zetten voor circulaire en klimaatneutrale buurten en steden. Bijvoorbeeld in concrete pilots die zich richten op actuele stedelijke uitdagingen, op stedelijke schaal en met erkenning voor het stedelijke ecosysteem. De GDCF en de gemeente Amsterdam hebben op 21 oktober 2022 de eerste stap gezet door tijdens de conferentie ‘Amsterdam Dance Event Green’ een groep festivals en steden bij elkaar te brengen om mogelijkheden tot samenwerking te verkennen. Dat was een heel belangrijke stap.

Leuke ideeën en procedures

Want het gaat niet vanzelf. Circulaire innovatie op festivals is het domein van creatieve mensen die heel snel een oplossing vinden voor een probleem dat nú speelt, vlot, pragmatisch en met heel veel lef, want de volgende editie komt er alweer aan. Festivals zijn oplossingsgericht, ondernemend en nergens bang voor; ze staan voortdurend open voor nieuwe dingen. Opschalen naar de ‘grote’ wereld vraagt om een langere adem en doorbijten, je hebt te maken met gevestigde systemen, met regels en procedures, het is vaak taai en weerbarstig.

Dat is het spanningsveld van transities: aan de ene kant de gevestigde orde, formeel en zorgvuldig, en aan de andere kant de frisse innovators die hechten aan snelheid.

We begrijpen best dat gemeenten in eerste instantie wat huiverig zijn om circulaire initiatieven vanuit de festivalwereld over te nemen. De eerste reflex is: bij ons werkt dat heel anders. Steden hebben een heel ander raamwerk van wetten en regels, een diverse samenleving. Een festival staat op zichzelf, met een hek er omheen, mensen betalen om naar binnen te mogen. In een stad heb je de publieke ruimte, als je daar iets doet krijg je om te beginnen al te maken met privacy, met ieders persoonlijke vrijheid, met een open markt en vrij ondernemerschap. Dan gaan er andere institutionele mechanismen werken.

Sail Amsterdam 2025 als stepping stone

Er zijn gelukkig steden die vooroplopen en het goede voorbeeld geven. Je ziet dat bijvoorbeeld de stad Groningen en Eurosonic Noorderslag samen optrekken, dat ze kennis en ervaring delen. In Nijmegen werken de gemeente en de organisatie van de Vierdaagse feesten ook samen aan circulaire oplossingen. Die ontmoeting van twee werelden is wezenlijk.

Sail Amsterdam 2025 is wat dat betreft een ideale en uiterst interessante tussenstap. Dat enorme evenement met tall ships is groter dan een festival, al was het maar geografisch, in omvang en complexiteit, en qua oppervlakte. En je hebt te maken met de gemeentelijke context met beleid, politiek, handhaving en toezicht.  Als het werkt tijdens Sail, is de kans aanzienlijk groter dat ze ook gewoon in de stad business as usual kunnen worden. Het is daarom een uitgelezen kans om de handen ineen te slaan. En dat gebeurt ook, vanuit de GDCF en de gemeente Amsterdam.

We kunnen de komende jaren laten zien hoe festivals een katalysator voor maatschappelijke verandering kunnen zijn, richting de circulaire economie, door die werelden bij elkaar te brengen. Die potentie willen we laten zien, en benutten. Er valt zo veel te leren, dus je moet elkaar opzoeken, de banden versterken en elkaar uitdagen.

Alzira Schaap en Christiaan Elings, strategie en management consultants Duurzame Transities bij Royal HaskoningDHV.

Royal HaskoningDHV is koploper op het gebied van circulariteit. Wij brengen partijen bij elkaar om circulaire kansen zichtbaar te maken en te benutten. Met als resultaat een positieve maatschappelijke impact, kostenbesparing, en een verbeterde concurrentiepositie. Wil je ook positieve impact genereren met een circulaire aanpak? Ontdek meer op Circulaire economie | Royal HaskoningDHV