De Omgevingswet, het ideale ‘moetje’ voor maatschappelijke opgaven

Om maar meteen met de deur in huis te vallen, nieuwe wetgeving is niet altijd even inspirerend. Eerder een ‘moetje’ van hogerhand, met tijdrovend gedoe rond de invoering. Maar toch breek ik hier een lans voor de Omgevingswet. Want het gedachtengoed van de wet is onmisbaar als we de urgente en complexe maatschappelijke opgaven waar we allemaal voor gesteld staan, op gang willen brengen én houden. Woningbouw, energie, klimaatadaptatie, mobiliteit: het moet allemaal tegelijk. Dat kan alleen als u de opgaven verbindt, keuzes afweegt met alle omgevingspartijen en die keuzes ook bestendigt in concrete plannen voor een gezonde, veilige en toekomstbestendige leefomgeving. En dat is precies wat de Omgevingswet mogelijk maakt.

Voor de duidelijkheid: de Omgevingswet is allerminst alleen een zaak voor de overheid; bedrijven doen er ook verstandig aan om zich voor te bereiden, door de impact én de kansen van de nieuwe wet in kaart te brengen. Voor gemeenten is de nieuwe wet een uitdaging om tot een toekomstvisie te komen: waar willen we naartoe, wat voor gemeente willen we zijn, wat is daarvoor nodig en wat is onze rol? De wet zorgt voor een goed evenwicht tussen het benutten en beschermen van onze leefomgeving. Met de Omgevingswet worden de wetten voor onder andere bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur vereenvoudigd en samengevoegd. Er wordt een mooi perspectief geboden, maar als ik mijn oor bij gemeenten te luisteren leg, hoor ik vaak dat het allemaal nog steeds behoorlijk abstract is. En er ligt al zoveel op uw bordje. Ik snap de afwachtende reflex dan ook wel en ik zie die ook in het bedrijfsleven.

Integraal en samenhangend

Ik begrijp dat als je bijvoorbeeld verantwoordelijk bent voor de energietransitie, je je daar op wilt richten. Het koppelen van dat doel met de Omgevingswet lijkt op het eerste gezicht te veel tijd te kosten. Maar word je afgerekend op de snelheid of op het resultaat? Ik ben ervan overtuigd dat de opgaven van vandaag niet meer enkelvoudig kunnen worden aangepakt, je moet ze integraal bezien. Al die maatschappelijke opgaven zijn met elkaar verbonden, beïnvloeden elkaar en spelen zich allemaal af op hetzelfde, vaak al drukbezette grondgebied. De Omgevingswet – en zeker het gedachtengoed dat erachter schuilgaat – biedt de uitgelezen kans om het vanaf nu écht integraal en samenhangend aan te pakken.

De Omgevingswet zet aan tot verbinding, brengt stakeholders bij elkaar en faciliteert de weg naar een gedragen, integrale visie. Heel belangrijk, omdat het – terecht - de ruimte biedt aan al uw stakeholders om mee te praten en bij te dragen.

Samen met omgevingspartijen

De handtekeningen onder de Omgevingsvisie markeren de start van een langdurige en constructieve samenwerking tussen de overheid en haar omgevingspartners. Het is een gemeenschappelijke visie waaraan toekomstige plannen kunnen worden getoetst, inclusief initiatieven van burgers, bedrijven en andere omgevingspartijen. Het betrekken van de ‘omgeving’ is essentieel. Want wat de ambities en plannen ook zijn, het zal alleen werken als er draagvlak en commitment is.

De gemeente Gouda heeft bijvoorbeeld de omgevingsvisie voor 2030 ontwikkeld met een heldere focus op de belangrijke transities: energie, mobiliteit en klimaatadaptatie, met bijzondere aandacht voor gezondheid. Samen met het team van de gemeente én de omgevingspartijen (bewoners en bedrijven) hebben mijn collega’s laten zien dat er, goed afgewogen en steeds concreter, ruimte voor de transities kan worden gecreëerd.

In de private markt ondersteunen we bedrijven in hun voorbereiding op de Omgevingswet. Zo maakten we voor onder meer DSM een impactanalyse. Die kan bijvoorbeeld gaan over veranderingen rond milieuvergunningen, met nieuwe eisen rond participatie. Ook hebben we de ontwikkelingspotenties in beeld gebracht voor de toekomstige omgevingsvisie Mainport-Amsterdam-Schiphol-Haarlemmermeer. Onze vraag aan bedrijven is steeds: wilt u straks alleen aan de regels voldoen, of wilt u kansen benutten?

Mensen en organisatie 'omgevingswetproof'

Dat vraagt ook vooral om een organisatie die ‘Omgevingswetproof’ is, met mensen die het belang ervan inzien, plus een geolied proces en effectieve instrumenten. Overheden en bedrijven onderkennen die urgentie, zeker als het bijdraagt aan de totstandkoming van de maatschappelijke opgaven. En ik werk graag met hen samen aan het verhogen van de bereidheid om te ‘sleutelen’ aan de bestaande structuur en cultuur. Het geeft enorm veel energie als het lukt om ‘nee tenzij’ om te buigen naar ‘ja mits’, door je als organisatie en medewerker faciliterend op te stellen en met omgevingspartijen als volwaardig gesprekspartner in gesprek te gaan. Een integrale gebiedsgerichte aanpak zorgt ervoor dat collega’s van verschillende organisatieonderdelen elkaar ontmoeten en tot de ontdekking komen dat ze dankzij een integrale benadering hun eigen doelen beter kunnen bereiken. Van een afwachtende reflex is dan geen sprake meer.

Enthousiaste coalities smeden

Dus hoewel nieuwe wetgeving niet altijd even inspirerend is, is het achterliggende doel dat wél. En dat geldt zeker ook voor de projecten waar we samen met onze opdrachtgevers aan werken, zowel publiek als privaat. Voor ons heeft de Omgevingswet geen geheimen. We zijn vanaf het prille begin op rijksniveau betrokken en hebben er aan meegeschreven. En tegelijkertijd zetten we onze inhoudelijke kennis over de maatschappelijke transities in. Door die combinatie dan ook nog te koppelen aan onze vaardigheden op participatie, gedeeld eigenaarschap en kennis van organisaties, zijn we in staat enthousiaste coalities te creëren van mensen en organisaties die de schouders eronder willen zetten.

Tastbaar, meetbaar, controleerbaar

Wat ik daar elke keer ook merk en wat dankzij data en digitalisering steeds beter kan: het helpt enorm om plannen en oplossingen te visualiseren, om te laten zien wat in de praktijk het tastbare, meetbare en controleerbare effect is. Dat brengen we meestal in beeld met een interactief, visueel iReport dat het makkelijker maakt om burgers te betrekken en te inspireren, zodat we allemaal begrijpen wat de impact van het project zal zijn. Ook ons GemeenteDSO helpt daarbij. Deze praktische digitale toepassing voor het Digitaal Stelsel Omgevingswet helpt gemeenten om burgers straks gebruik te laten maken van één digitaal loket voor de fysieke leefomgeving, overzichtelijk en toegankelijk.

Het is wennen

Mag ik u wel een geheimpje verklappen? Voor ons is het af en toe net zo goed wennen. Wij hebben ook verschillende disciplines in huis en het is soms best een uitdaging om die bij elkaar te brengen. Maar het mooie is: zodra je dat doet, zodra je met elkaar die integrale blik ontwikkelt, dan gaat het vliegen. Dan bereik je betere en meer duurzame resultaten dan wanneer je elke transitie apart probeert aan te pakken.
Dus dit is mijn oproep: zie de Omgevingswet als een inspiratiebron voor uw maatschappelijke opgaven, als een geschenk. Voor een gezonde, leefbare, vitale stad, duurzaam en toekomstbestendig, plezierig om in te wonen, te werken of op bezoek te komen. Kortom: het is het ideale ‘moetje’!

Samen vooruit

We willen u graag méér vertellen over onze ervaringen met de Omgevingswet en de geleerde lessen met u delen. Daarom is dit de start van een serie artikelen waarin steeds twee van onze experts aan bod komen die de combinatie maken van de maatschappelijke transitie en de Omgevingswet. U zult zien dat het soms schuurt, maar dat de combinatie vooral ook veel moois tot stand brengt en dat het gewoon dé manier is om vooruit te komen.

Het is een kwestie van willen, durven en doen. We willen samen vooruit. Gaat u mee?

Contact

Remko Blokpoel, Procesmanager Integrale Opgaven