Omgevingswet daagt uit tot keuzes in mobiliteit

De mobiliteit van de toekomst vraagt vandaag om bewuste keuzes. Meer leefbaarheid betekent een openbare ruimte die meer plek biedt aan voetgangers, fietsers en openbaar vervoer en minder dan nu wordt gedomineerd door auto’s, vrachtwagens en bestelbussen. Het vraagt om schone lucht, met milieuzones en zero emissie, in een gezonde balans tussen leefbaarheid en sociaal-economische vitaliteit. Kortom: mobiliteit heeft een directe relatie met andere opgaven, zoals woningbouw, de energietransitie en klimaatadaptatie. De Omgevingswet biedt de opening en de concrete handvatten om die verbinding te maken en zo te komen tot integrale oplossingen.

Hoe ziet uw gemeente er over tien of twintig jaar uit? Die vraag staat centraal in de omgevingsvisie en daarom is de Omgevingswet zo’n goed hulpmiddel, ook voor mobiliteit. Omdat het dwingt tot nadenken en tot het maken van essentiële keuzes. Het is belangrijk dat we stilstaan bij de vanzelfsprekendheid waarmee we onze ruimte volbouwen, omdat we weten dat mensen zich prettiger voelen in een omgeving met groen, water, rust en ruimte. Kan dat niet anders? Is elke verplaatsing wel nodig, en wie bepaalt dat? En omgekeerd hebben keuzes rond mobiliteit altijd gevolgen voor de andere opgaven waar u voor staat. Dat kan elkaar bijten, maar ook versterken.  De erkenning van deze onderlinge afhankelijkheid is het begin van goede oplossingen.

Verkeer is emotie

Nadenken over toekomstig mobiliteitsbeleid is spannend op elk niveau, want verkeer is emotie. Omdat we er allemaal mee te maken hebben, elke dag, omdat het dichtbij is. Maatregelen worden al gauw gezien als een aantasting van de persoonlijke levenssfeer. Burgers stellen hun individuele wensen dan toch boven het algemeen belang. We willen graag een snelle route van en naar het centrum, of naar de supermarkt, en dan ook met voldoende parkeerplaatsen. Tegelijkertijd willen we een prettige leefomgeving, met bijvoorbeeld veilige fietsroutes, zeker voor de kinderen op weg naar school. We willen ook minder lawaai, schone lucht en voldoende groen. Ook thuis willen we kunnen parkeren, en dat wordt alleen maar lastiger als buurtbewoners hun elektrische auto’s wél voor de deur neer mogen zetten.

 

Eerst de visie en de grote keuzes

Het spreekt voor zich dat een omgevingsvisie zich beperkt tot de grote lijnen, ook voor mobiliteit. Daar zit een risico. Iedereen kan mooie vergezichten schetsen, waar iedereen het mee eens is. Een stip aan de horizon, een dikke pijl op de kaart. Het is de kunst om de vrijblijvendheid de pas af te snijden en echt te kiezen voor een structurele oplossing, en daarbij helpt de Omgevingswet. 
Onze oproep: ga de dilemma’s niet uit de weg, máák die grote keuzes in samenhang met de energietransitie, de woningbouw en de actie die moet voortkomen uit het Klimaatakkoord. U geeft aan wat u wilt én niet wilt, ook op het gebied van mobiliteit.

Dat dit werkt, hebben we bijvoorbeeld gezien in de gemeente Nieuwkoop. We waren daar betrokken bij het opstellen van de omgevingsvisie, die vervolgens ook de aanzet heeft gegeven voor een herijking van het mobiliteitsbeleid. Dat is de goede volgorde, die betere keuzes mogelijk maakt. Concreet voorbeeld was het al dan niet verbreden van een weg door het groene buitengebied, of zelfs een nieuwe doorsnijding. Vanuit de principiële keuze om het buitengebied niet verder aan te tasten, is ervoor gekozen de huidige route en doorsnijding te optimaliseren. 

 

The devil is in the details 

Als er alleen een dikke pijl op een kaart staat, dan is er in de uitwerking nog van alles mogelijk.
In een omgevingsprogramma, omgevingsplan of afzonderlijk mobiliteitsplan is het de kunst om de visie overeind te houden. Want van de dikke pijl naar de dunne lijntjes, van de visie naar de straat: the devil is in the details. Dan pas wordt het echt spannend, ook dan moeten er weer belangrijke keuzes worden gemaakt. Neem een krappe straat met rijtjeswoningen uit de jaren zestig, waar gezinnen met kinderen wonen. Die kinderen kunnen geen eigen woning vinden, maar hebben wel allemaal een auto. Dan zijn er geen makkelijke oplossingen die mobiliteit en leefbaarheid hand in hand laten gaan. Het helpt dan als er in de omgevingsvisie heldere keuzes zijn gemaakt, die de kaders voor de participatie bepalen.

 

Eerst de voetganger, de auto als laatste

Voor het mobiliteitsplan van Simpelveld zijn we samen met de gemeente begonnen vanuit het perspectief van de voetganger, gevolgd door de fietser, het openbaar vervoer, deelmobiliteit en dan pas de auto. Dat leidt tot andere keuzes dan wanneer de auto het gegeven is en er vervolgens moet worden gezocht naar verbeteringen voor fietsers en voetgangers. In Stein hebben we de omgevingsvisie gebruikt als kapstok voor het mobiliteitsbeleid. En in Culemborg lukte het, door gemeenteraad en bewoners in alle stappen te betrekken, om echt duurzame keuzes te maken waardoor er vol wordt ingezet op het verbeteren van de infrastructuur voor fietsers en openbaar vervoer.

Vanzelf zal het niet gaan. We hebben de afgelopen periode gezien dat het niet per se noodzakelijk is om elke dag naar kantoor te gaan, we kunnen vaststellen dat e-bikes steeds belangrijker worden in het woon-werkverkeer, waardoor de spits wordt ontlast. Maar we zien tegelijkertijd hoe snel we weer terugveren naar de oude situatie. Het laat zien hoe lastig duurzame gedragsverandering is.
Dat aspect verdient de komende jaren dan ook nadrukkelijk meer aandacht. Dat is lastig en het kost tijd, maar het begin is er. Steeds meer mensen beginnen anders te denken over bijvoorbeeld autobezit. Ook het denken en handelen van overheden begint te schuiven. Dat uit zich onder meer in een toenemende aandacht voor de fiets en in de verbinding met bijvoorbeeld toerisme, economie, inclusie, gezondheid en klimaat.

Integrale samenwerking

Zoals mobiliteit een integrale aanpak vergt, zo kiezen wij ook voor integrale dienstverlening. We denken met u mee over de ontwikkeling van uw omgevingsvisie, maar ondersteunen u ook bij de uitvoering en concretisering. We beschikken daarvoor over de technische kennis en ervaring, maar ook over expertise op het terrein van gedragswetenschappen en data science. Dat stelt ons bovendien in staat om hoogwaardige technologische oplossingen toe te passen. Zoals Flowtack, onze innovatieve oplossing voor het aansturen van slimme verkeerslichten die vraag en aanbod van verkeer continu analyseert en realtime op elkaar afstemt. Dat zorgt voor een soepele en efficiënte verkeersafwikkeling, en daarmee voor een schonere stad met minder verkeershinder.

Op weg naar de mobiliteit van de toekomst Het is zaak een nieuwe mobiliteitsbalans te vinden. Tussen de individuele wensen en collectieve ambities. Tussen een inspirerende ambitie voor de lange termijn en praktische oplossingen voor de vraagstukken van vandaag. Met oog voor duurzaamheid, betrouwbaarheid, comfort, veiligheid en inclusie. Wij zien deze zoektocht als een transitie- én een samenwerkingsopgave. Samen met u en andere stakeholders werken wij aan een mobiliteitssysteem dat in balans is. Daarbij mikken we steeds op het creëren van een enthousiaste coalitie, met bestuurlijk en politiek commitment.
 
We zien de Omgevingswet in al haar facetten als een waardevol instrument om die route succesvol af te leggen. Gaan we samen op weg?

 

Jos Hengeveld, Senoir adviseur mobiliteit

Johanneke Koelstra, Senior adviseur mobiliteit

 

Contact