Circulaire proeven worden niet gewaardeerd  

Het Planbureau voor de Leefomgeving bracht recent naar buiten dat de circulaire economie nauwelijks van de grond komt. In Utrecht maken ondernemers nieuw voedsel van organische reststromen. De gemeente probeert hen door het wettelijke moeras te helpen.

Compost

Wethouder Susanne Schilderman (D66) heeft circulaire economie in haar portefeuille en krijgt in Utrecht dus ook te maken met innovatieve ondernemers die met afvalstromen in de weer zijn. Laatst was ze bijvoorbeeld op bezoek bij De Clique. De onderneming haalt zeven verschillende organische reststromen op bij horeca en bedrijfskantines om er nieuwe – vaak eetbare – producten van te laten maken. Denk aan oud brood, sinaasappelschillen en snijresten. Bakkers bakker er nieuw brood mee, er worden etherische oliën uitgeperst of De Clique zelf zet het om in compost om thee op te verbouwen.

Herziening

Er staat ons op het gebied van afval en grondstoffen volgens Schilderman nog een gigantische ontwikkeling te wachten. 'Net als met energie al gebeurd is', zegt ze. 'Van het aardgas afgaan doe je nu niet meer alleen omdat je duurzaam wil zijn, maar ook vanwege de prijs. Die gesprekken zijn al veel volwassener. In de manier waarop we met grondstoffen omgaan, moet dat nog gebeuren. De afvalwetgeving is aan een herziening toe. Nu is alles wat je in de prullenbak gooit afval. Maar dat is wel een erg beperkte manier van kijken.'

Rigide

Zo kan De Clique in Utrecht niet direct olie halen uit sinaasappelschillen. Die moeten als afval eigenlijk eerst gecomposteerd worden. Schilderman: “Daar is de afvalwetgeving heel rigide in. Je moet het meteen behandelen als de zwaarste categorie afval, hoewel er niet zulke grote risico’s aan zitten. De definitie van afval is namelijk niet dat het gevaarlijk is of dat er bepaalde materialen in zitten, maar kort gezegd alleen dat iemand het heeft weggegooid.”

Bierbostel

Dat hoeft niet per se zo te gaan, zegt Anja Cheriakova, oprichter van De Clique. 'We transporteren onze sinaasappelschillen nu naar Den Bosch, want daar mag de fabriek van Peel Pioneers er wel meteen olie uit halen. Ze hebben een landelijke vergunning om voor de sinaasappelschil het afvalvrij label te gebruiken.' De Clique experimenteert nu ook met producten uit gember en bierbostel, een restproduct uit de bierbrouwerij, maar dat kan alleen nog op kleine schaal. “

Vieze luiers

Ze weet er inmiddels alles van. De Clique is de afgelopen jaren voor de verwerking van verschillende reststromen onophoudelijk bezig met testen, bewijzen en vergunningen aanvragen. Ook daarvóór experimenteerde Cheriakova met nieuwe bestemmingen voor afval. In 2017 begon ze met het ophalen van vieze luiers in de Utrechtse wijk Noordoost. 'Dat deden we met hele grote bedrijven die er vijf verschillende afvalstromen uit wilde halen. Wij zouden de luiers voor hen gaan ophalen en zelf duurzame schone luiers verkopen. Maar de gemeente hield dat tegen. De huishoudelijke afvalstroom ‘is’ immers van gemeenten.'

Van de gemeente

Cheriakova werd opgebeld door het hoofd van de gemeentelijke afvalafdeling, die dreigde met een rechtszaak als ze hiermee doorging. “Ze wisten dat de luiers naar een serieuze partij gingen, en dus niet naar een klein bedrijfje waarvan het niet zeker was of die zich wel aan de regels ging houden. Er was dus weinig dreiging voor de gezondheid. Toen ik doorvroeg werd duidelijk dat het daar ook niet om ging. 'Ik kreeg te horen dat deze stroom van de gemeente was en er afspraken met afvalpartijen zijn waar elk kilogram telt, dus dat dit soort proeven niet worden gewaardeerd.'

Te streng

Het zijn dat soort patronen van hoe we met afval omgaan waar veel overheden nog in vastzitten, zegt Cheriakova. De Clique werkt nu met reststromen van bedrijven, waar geen ‘monopolie’ van gemeenten op rust. Ze ziet inmiddels wel steeds meer acceptatie vanuit de overheid. 'Dat is fijn. Maar juridisch zijn we nog geen centimeter opgeschoven.” De afvalwetgeving is volgens Cheriakova te streng. “Als je afval bij de bron goed scheidt, voorkom je al veel risico’s. En als je er voeding van maakt, wordt dat bovendien ook nog gecontroleerd door de voedsel- en warenautoriteit.'

Makkelijk

Wethouder Schilderman probeert het ondernemers makkelijk te maken. 'Maar er speelt natuurlijk wel een heel complex aan milieuregelgeving', zegt ze. Dat is bijvoorbeeld nodig bij het verlenen van vergunningen voor een nieuwe locatie van De Clique. 'Is er voor omwonenden overlast van stank, lawaai of eventuele bodemverontreiniging? Daar moet je naar kijken. En naar de ruimtelijke inpassing, voor het af- en aanrijden van wagens.'

Inkoopkracht

De grote contracten met afvalverwerkers waarin Cheriakova vooral de stugheid van gemeenten ziet, beschouwt Schilderman juist als voordeel. 'Gebruik je inkoopkracht!', roept ze andere ambtenaren op. 'Je kunt contracten ook opknippen zodat je makkelijker met andere partijen kunt gaan werken of andere eisen kunt stellen. Daar moet je wel aan denken als je aanbesteedt.'

Groeien

Er zijn altijd vlakken waarop je als gemeente met de circulaire economie aan de slag kunt, zegt Schilderman. 'Kijk waar de energie zit. Dat kan bij de inkoop, maar ook bij de afvalverwerking of bij de bouwregels.' Verder raadt ze aan om vooral op bezoek te gaan bij ondernemers zoals De Clique. 'Dan raak je echt geïnspireerd en krijg je er meer gevoel bij wat er nog kan met dingen die je vaak alleen in de prullenbak ziet.' Ze heeft het dan niet alleen over de echte koplopers in de circulaire economie. 'Sommige sloopbedrijven doen ook al veel met hergebruik. Zo’n parel heb je waarschijnlijk al in je gemeente. Ga eens kijken hoe je kunt helpen om hen daarin te laten groeien.'

Lees het hele verhaal deze week in BB02. (inlog)