Provincies snakken naar duidelijkheid van het rijk

Te midden van de stikstofcrisis snakken de provincies naar perspectief voor hun boeren, het vrijkomen van financiële rijksmiddelen en meer ruimte voor maatwerk. Dat blijkt uit de position papers die elf van de twaalf provincies hebben ingeleverd voor het rondetafelgesprek dat woensdag met alle betrokken gedeputeerden plaatsvindt in de Tweede Kamer. In deze notities schrijven de provincies hun grieven van zich af, en geven ze aan waar ze behoefte aan hebben.

Helderheid

Op 1 juli 2023 loopt de deadline af voor de gebiedsplannen die de provincies moeten opstellen in het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Dit moeten toetsbare plannen zijn ten aanzien van stikstofreductie, maar ook wat betreft natuur-, water- en klimaatdoelen. In juni 2022 brachten de minister Van der Wal (Natuur en Stikstof) en toenmalig landbouwminister Staghouwer de startnotitie uit van het NLPG. De regionale stikstofreductie die hierin beschreven stond, leidde tot de boerenprotesten en omgekeerde nationale vlaggen in het hele land. Maar de regionale doelen op het vlak van natuur, water en klimaat heeft het kabinet nog niet bekend gemaakt, al zou dat afgelopen oktober al gebeuren.

Doelen

Dit gebrek aan helderheid is één van de onzekerheden waar boeren mee te maken hebben, schrijft de provincie Drenthe. 'Dit terwijl er op het niveau van de keukentafel bij de boer al heel veel op hem afkomt en gebeurt.' De provincie Groningen stelt: 'Het rijk kan de doelen voor klimaat en natuur niet verder meer uitstellen.' Deze doelen zijn 'onmisbaar', laat Overijssel weten. Noord-Holland verwijt de rijksoverheid het 'druppelsgewijs formuleren van doelen met veel ruimtelijke impact'. Daarnaast vreest de provincie de aanpassingen die nog worden aangebracht in de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn. Deze hebben 'potentieel grote gevolgen, zoals extra Natura2000-gebieden.'

PAS-melders

Alle provincies vinden dat het rijk zo snel mogelijk een oplossing moet vinden voor de PAS-melders: boeren die formeel illegaal bezig zijn omdat ze na de uitspraak van de Raad van State over het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in 2019 alsnog een natuurvergunning moeten hebben. Die natuurvergunning kunnen ze echter niet krijgen door het gebrek aan stikstofruimte. Deze PAS-melders krijgen te maken met dwangsommen als ze in gebreke blijven. Een oplossing hiervoor is cruciaal voor het draagvlak voor de landelijke plannen, schrijven de provincies. Gelderland noemt dit hoofdpijndossier 'de achilleshiel voor de stikstofaanpak'.

Perspectief

Ook klagen de provincies en masse dat het kabinet nog steeds geen perspectief biedt aan de boeren. Het is qua timing erg onhandig, schrijft Utrecht, dat het Landbouwakkoord op zijn vroegst pas in het voorjaar gesloten wordt en dat de in november aangekondigde speciale opkoopregeling voor 'piekbelasters' ook pas in april klaar zal zijn. Boeren kunnen alleen al daarom nauwelijks een keuze maken over hun toekomst. Daar komt bij dat veel boeren die zich vrijwillig willen laten uitkopen niet in aanmerking komen voor de huidige opkoopprogramma's vanwege 'knellende staatssteunregels' uit Europa. Het kan gebeuren dat een agrariër te weinig stikstof uitstoot, of te ver verwijderd is van een Natura2000-gebied. Volgens Gelderland is ook de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (LBV), die eveneens in april wordt open gesteld, te beperkt. De zevenhonderd kalverhouders rond de Veluwe komen voor deze regeling bijvoorbeeld niet aanmerking, omdat deze bedrijven geen 'dierrechten' hebben.

Meetcorrectie

Verschillende provincies schrijven dat ze betere emissiedata van het rijk nodig hebben. Een bijzondere categorie zijn de drie kustprovincies Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Holland. Zij hebben het rijk gevraagd om een onderzoek naar de zogenaamde 'meetcorrectie'. Aan de kust wordt meer stikstofdepositie gemeten dan de modellen berekenen. Aanvankelijk noemde het RIVM dit 'ammoniak van zee', maar na kritiek hierop veranderde het onderzoeksinstituut de naam van deze onbekende stikstofbron. 'Als we niet weten wat het is, kunnen we er ook niets aan doen', schrijft Noord-Holland.

Dat is niet onbelangrijk, omdat deze onverklaarde stikstofdepositie op sommige plekken in de provincie bijna 30 procent is van het totaal. Zeeland schrijft dat de 'meetcorrectie' even groot is als de stikstofbijdrage van de Zeeuwse agrarische sector. De provincie Zuid-Holland noteert dat het 'verschil tussen model en daadwerkelijke metingen aan de kust oploopt tot 30 procent.'

Zeeland

Los hiervan veroorzaakt een provincie als Zeeland het grootste deel van de stikstofuitstoot niet zelf. Het merendeel komt uit het buitenland, de scheepvaart en de meetcorrectie. Het kabinet moet er daarom voor zorgen dat ook internationaal actie wordt ondernomen. Dit probleem speelt eveneens in provincies als Zuid-Holland en Limburg. Voor heel Nederland geldt dat 35 procent van de stikstofemissies uit het buitenland komt, naast 45 procent uit de landbouw.