Provincies moeten sneller natuur maken

‘Het tempo moet omhoog, provincies moeten niet treuzelen, maar doorpakken. Pas dan kunnen de aankopen voor de Ecologische Hoofdstructuur daadwerkelijk in 2015 zijn gerealiseerd en de inrichting in 2018 voltooid.’ Directeur Jan Jaap de Graeff van Natuurmonumenten gaf woensdag aan dat er nog flink wat moet gebeuren om in ruim vijf jaar nog een kwart van de ambitieuze natuurdoelen te realiseren. Vooral Noord-Holland, Utrecht en Gelderland moeten enkele tandjes bij zetten, aldus Natuurmonumenten. Brabant (met stip), Zeeland, Flevoland en Drenthe krijgen een pluim van Natuurmonumenten.

Bijna twintig jaar zijn de Nederlandse natuurmakers bezig met de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Het ambitieuze plan verbindt alle natuurgebieden als een kralensnoer en moet zo een ruggengraat bieden om het teruglopen van plant- en diersoorten een halt toe te roepen. Tegelijk krijgt de recreant ruimte om van de natuur te genieten in het als ‘vol’ ervaren Nederland. Het doel was in 1990 om de EHS liefst 723 duizend hectare groot te maken. Ongeveer 450 duizend hectare daarvan was al natuur, 42 duizend hectare moest worden opgebracht door particulier natuurbeheer, 100 duizend hectare door agrarisch natuurbeheer en 131 duizend hectare door verwerving van gronden.

‘Anno 2009 is 100 duizend hectare van de verwerving binnengehaald, 31 duizend hectare moet nog’, aldus De Graeff. Terreinbeheerders als Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de provinciale landschappen zijn tot nog toe het meest succesvol geweest. Toch moet ook de aankoop van Natuurmonumenten de komende vijf jaar omhoog, van 900 naar 1500 hectare per jaar. Vooral de resultaten van het particulier natuurbeheer blijven enorm achter. Landgoedeigenaren, boeren en andere private grondbezitters laten zich nauwelijks verleiden om hun terrein tot natuur te bestempelen. Slechts 17 procent van de doelstellingen is gehaald.

Het agrarisch natuurbeheer ligt op een score van 60 procent. Daarbij mogen boeren hun beroep blijven uitoefenen, maar doen ze op een deel van hun areaal aan natuurbeheer door bijvoorbeeld houtwallen aan te leggen. In het EHS-beleid hebben provincies de taak de grond te verwerven en plannen aan te passen aan de natuurambities. De kosten van de grond worden voor honderd procent vergoed door het ministerie van LNV en de provincies. Een belangrijk knelpunt is dat provincies er te weinig bovenop zitten en de deadline van 2015 niet strikt hanteren. ‘Sommige zoeken de weg van de minste weerstand’, aldus De Graeff.

Bredere visie

Verder worden de plannen voor de EHS te weinig ingebed in een bredere visie op het omliggende gebied. ‘Provincies puzzelen te weinig’, aldus De Graeff. ‘Soms moeten ze meer bereid zijn om de natuur een stukje op te schuiven en minder stikt het oorspronkelijke plaatje te volgen.’ Ook vindt hij dat boeren al direct in de eerste onderhandelingen een betere prijs moet worden geboden.

‘Nu wordt dralen te veel beloond’, zegt De Graeff. ‘Wanneer niet-coöperatieve boeren uiteindelijk worden onteigend, krijgen ze namelijk een grondprijs die aanmerkelijk hoger is dan de geboden prijs.’ Particulieren die de ambitieuze natuurfuncties op hun grond overwegen, moeten meer worden geholpen met de financiële tegemoetkomingen en bij de papierwinkel die voorafgaat aan het realiseren van de plannen, meent Natuurmonumenten.

Daadkracht

Natuurmonumenten roemt Brabant om zijn goede organisatie en daadkracht, waarbij ook de boerenbelangenorganisatie ZLTO zich constructief opstelt. Flevoland is eveneens daadkrachtig en ook Zeeland ligt op schema. Noord-Holland moet daarentegen heel hard doorpakken, volgens Natuurmonumenten moet de regie duidelijker.’ Ook Utrecht ontbeert een sterke regie die op uitvoering is gericht. ‘Het blijft vooralsnog te veel bij plannen maken’, aldus De Graeff. ‘Overijssel leunt tot nog toe te veel op vrijwilligheid en particulier natuurbeheer.’

De nog forse opgave in de laatste vijf jaar EHS is geen reden om de handdoek in de ring te gooien en de ambities los te laten, aldus de natuurorganisatie die 100 duizend hectare natuur beheert. De Graeff: ‘Of het nu gaat om de Betuwelijn of versterking van de rivierdijken, de politiek vergeet om halverwege of in het zicht van de haven voldoende geld vrij te maken - of bestuurders missen ambities. De EHS verdient dat lot niet. Het gaat om niets minder dan het Deltaplan voor de Nederlandse natuur.’

Natuurmonumenten beoordeelt provincies

Het oordeel per provincie is met kleuren aangegeven: Groen: op schema; Oranje: twijfelachtig; Rood: moet flink aan de bak.

• Groningen: aan de slag, er moet beweging komen op de grondmarkt, bijvoorbeeld Westerwolde, Dal van de Ruiten Aa.

   

• Friesland: tempo moet omhoog, wacht niet eindeloos op particulier natuurbeheer.

   

• Drenthe: ga zo door met versnelde aankoop en slimme combinaties, zoals natuur en waterberging.

   

• Overijssel: leun minder op vrijwillig en particulier natuurbeheer; versnel door onteigening.

   

• Flevoland: deadlines zijn haalbaar, zoals plan Roerdomp (80 hectare natuur).

   

• Gelderland: mooie scores door uitplaatsing van boeren, maar de bestuurlijke machinerie moet doelgerichter draaien.

   

• Utrecht: goede ambtelijke plannen, maar stel ze nu snel bestuurlijk vast en ga uitvoeren.

   

• Noord-Holland: erg veel partijen betrokken, meer daadkrachtige regie nodig.

   

• Zuid-Holland: instrumentenkoffer is op orde, Tiengemeten en Midden-Delfland laten zien hoe het kan.

   

• Zeeland: goede regie door competente ambtenaren, zoals Zuidkust van Schouwen. Internationale allure, prachtig.

   

• Noord-Brabant: goede organisatie, veel daadkracht, zoals rond verdroogde gebieden.

   

• Limburg: groene doelen blijven achter bij economische ambities. Meer inzet voor EHS-verwerving.