‘Plastic scheiden? Beter verbranden’

Grote billboards met een oranje gekleurd mannetje manen sinds begin maart mensen om hun plastic afval apart te houden: ‘Plastic afval kun je beter scheiden’; ‘Geef plastic een nieuw leven’; en ‘Ik zit in je bumper’. Champignonbakjes, salamifolies, shampooflacons en statiegeldloze frisdrankflessen, hup, allemaal in de oranje bol, zegt de oranje man, die plastic hero heet.

 

Apart houden van kunststof verpakkingen is goed voor het milieu. Het scheelt CO2, spaart kostbare ruimte in verbrandingsovens en maakt hoogwaardig hergebruik van het energierijke plastic mogelijk voor bijvoorbeeld dashboards, fleece-truien, bloempotten, kleerhangers en bermpaaltjes. Hoe schoner het plastic afval is, hoe beter het kan worden gesorteerd en hoe fraaier de opties voor hergebruik zijn.

 

Afgelopen week introduceerde de honderdste gemeente de afvalbakken met het oranje mannetje. Deze bakken bieden nu ook de burgers van Maassluis de gelegenheid zich te ontdoen van hun verpakkingsafval. ‘Binnen drie maanden gaan nog eens 120 gemeenten aan de slag met de inzameling’, zegt Joris van der Meulen, projectmanager kunststofafval van Nedvang.

 

Deze stichting van de verpakkingsindustrie werd het na jarenlang touwtrekken eens met het ministerie van VROM en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). In een raamovereenkomst is vastgelegd dat per 1 januari 2010 kunststofverpakkingen gescheiden moeten worden verwerkt. Het plastic afval moet apart worden ingezameld of achteraf van het andere afval worden gescheiden. Eind dit jaar moet al 32 procent van de kunststofverpakkingen een nieuw leven beginnen als nieuw plastic.

 

Enthousiast

 

Nedvang is namens de verpakkingsindustrie verplicht om de gemeenten te betalen voor de verwerking van alle ingezamelde plastic, 475 euro per ton om precies te zijn. Vooral kleinere plaatsen zijn al enthousiast aan de slag, evenals de circa 150 gemeenten die hun inwoners een zogeheten gedifferentieerd tarief (diftar) opleggen voor de afvalinzameling. In deze gemeenten betalen burgers minder afvalstoffenheffing naarmate ze minder afval aan de straat zetten.

 

Wie echter in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht met het milieuhart op de goede plaats zijn verpakkingsafval kwijt wil, klopt na de oproep van de oranje plastic hero vooralsnog tevergeefs op de poort van de gemeente. In de vier grote steden wonen ruim twee miljoen mensen.

 

‘Heel irritant’, beaamt Ellen Canninga, hoofd van de Samenwerkende Reinigingsdiensten van de gemeente Amsterdam (SRGA). Het oranje mannetje komt haar veel te vroeg. ‘We krijgen veel vragen van burgers, zoals waar ze hun oude bumper kwijt kunnen. We moeten dan steeds uitleggen dat we nog niet klaar zijn met het onderzoek naar wat milieutechnisch en economisch het meest effectief is in Amsterdam.’

 

Amsterdam studeert namelijk nog op de gescheiden inzameling. ‘We weten uit ervaring met glas, papier en vooral gft-afval dat we hier een structureel lagere respons hebben’, aldus Canninga. Bovendien ontbeert de dichtbebouwde stad nu al ruimte voor de inzamelvoorzieningen, die grote investeringen vergen. ‘Wellicht is nascheiding of zelfs integrale verbranding een betere optie’, aldus Canninga. ‘De uitkomsten van het onderzoek verwachten we in april of mei.’

 

Carolien Gehrels (PvdA), wethouder bedrijven van Amsterdam, neemt alvast een voorschotje op de uitkomst van het onderzoek. ‘Wij blijven het plastic afval gewoon verbranden bij ons gemeentelijk Afval Energie Bedrijf (AEB)’, zegt Gehrels stellig.

 

‘We hebben 500 miljoen euro geïnvesteerd en het lijkt erop dat de installatie nu naar behoren draait. Waar in de rest van Nederland maximaal 22 procent van de energie-inhoud van het afval wordt teruggewonnen, scoren wij in de AEB-centrale maar liefst 30 procent. Dat leveren we in de vorm van elektriciteit en stadsverwarming terug aan Amsterdam. Dat lijkt mij de beste optie voor het milieu zonder dat we de burgers hoeven te vermoeien met de plastic afvalbollen.’

 

Moeilijk

 

Ook in Rotterdam neigt men naar integrale verbranding. Net als in Amsterdam speelt in Rotterdam mee dat de gerenoveerde afvaloven straks tegen een hoog energetisch rendement zowel elektriciteit levert als warm water voor de stadsverwarming. ‘Het afvalscheidingsgedrag van de Rotterdammer is moeilijk te beïnvloeden’, zegt Roelof te Velde, hoofd staf beleid en project van de gemeentelijke afvaldienst Roteb.

 

De Roteb laat de meest milieurendabele optie momenteel onderzoeken. Op advies van de gemeenteraad hoort daar ook de optie voor nascheiding bij. ‘Get real’, zegt Te Velde. ‘Iemand die in op drie hoog achter woont in Rotterdam heeft amper ruimte voor een vuilniszak. Papier en glas is al een probleem, en dan moet er straks nog een zak voor plastic bij. Deze burger betaalt bovendien al verpakkingentaks in de supermarkt en als het tegenzit gaat de afvalstoffenheffing voor hem nog omhoog doordat wij dure maatregelen moeten nemen.’

 

Het steekt ook Rotterdam dat de grote gemeenten nu de zwarte piet krijgen toegeschoven. Te Velde: ‘Er is pas twee maanden duidelijkheid over de vergoedingstarieven van Nedvang, er is nog geen inzamelmarkt en er moet voor 1 mei een nascheidingsinstallatie operationeel zijn. het ministerie van VROM en Nedvang hebben aan de voorkant weinig gedaan, en nu kunnen wij het aan de achterkant oplossen.’

 

Het ministerie van VROM wil niet direct op Amsterdam en Rotterdam reageren, maar woordvoerder De Jonge zegt wel dat ‘verbranden geen optie is’. ‘Gemeenten moeten kunststofverpakkingen ofwel voorscheiden ofwel achteraf uit het restafval scheiden. Materiaalhergebruik is het doel, en we willen de ambities realiseren. VROM heeft de mogelijkheid bezwaar aan te tekenen tegen een weigerachtige gemeente. Ik wil niet op de sancties vooruitlopen.’

 

Rijpe geesten

 

Het ministerie snapt dat de plastic herocampagne rijkelijk vroeg is voor de grote steden. De campagne geeft het signaal dat burgers hun flesjes, flacons en champignonbakjes apart moeten houden, terwijl dat nog valt te bezien. ‘Het is echter een landelijke campagne van Nedvang, die de geesten rijp moet maken voor afvalscheiding.’

 

Ook bij Nedvang heeft men weinig begrip voor de Amsterdamse eigenwijsheid. ‘Er is weliswaar geen al te beste traditie met de inzameling van papier, glas en gft, er is weinig ruimte en er zijn veel verschillende culturen’, zegt projectleider Van der Meulen. ‘Maar toch is het wettelijk verplicht de burger per 1 januari aanstaande ofwel bronscheiding ofwel nascheiding aan te bieden. Verbranding komt niet voor in het plan. Dat lijkt mij dus een zaak van de handhaving van VROM-inspectie te worden’, aldus Van der Meulen.

 

Hij vindt de campagne niet te vroeg. ‘We hebben ook deze campagne al uitgesteld. Vergeet niet dat tientallen gemeenten al dankbaar gebruikmaken van de plastic hero om hun burgers bewust te maken. We hebben daarover afspraken met de VNG. En strikt genomen roept het mannetje niet op om morgen in te zamelen. Het is eerder een bewustwordingscampagne van “Kijk eens om je heen hoeveel verpakkingen van kunststof zijn” én om mensen erop te wijzen dat het per 1 januari verplicht is.’

 

Te laat

 

Zelfs al zou het onderzoek van Amsterdam en Rotterdam op nascheiding uitkomen, dan is het hoe dan ook te laat om voor nascheiding van het afval in aanmerking te komen. De gemeenten die het plastic achteraf, maar voor verbranding uit het huisvuil willen halen, moeten vóór 1 mei dit jaar een contract hebben met een scheidingsinstallatie die in werking is. Tot nog toe lijkt het erop dat alleen de omgebouwde installatie van Vagron in Groningen op tijd klaar is om de zestien Groningse gemeenten te bedienen. De restfractie die dan overblijft, gaat in vlammen op. Ook de Friese installatie van Omrin in Oudehaske haalt de deadline vermoedelijk nipt.

 

Een groot aantal Drentse gemeenten wil eveneens op deze manier plastic verpakkingsafval scheiden, bij Essent in Wijster. ‘Wij gaan echter helemaal geen scheidingsinstallatie bouwen’, zegt Essent-woordvoerder Leon Dirrix. ‘Het is kansloos gezien de datum van 1 mei en we hebben er bovendien onze handen vol aan om de Vagron-installatie bijtijds klaar te hebben.’ Essent is mede-eigenaar van Vagron.

 

Zo zijn er meer achterblijvende gemeenten die tegen beter weten in mikken op nascheiding. In de omgeving van Nijmegen menen gemeenten dat de verbrandingsinstallatie van ARN in Nijmegen moet worden uitgerust met een installatie die plastic verpakkingsafval uit het huisvuil haalt. Ook een aantal Limburgse gemeenten neigt naar nascheiding.

 

Nedvang heeft haast. ‘We moeten eind dit jaar 32 procent, volgend jaar 38 procent en het jaar erop 42 procent van het plastic hergebruiken. Wij staan daar voor. Als gemeenten nu nog eens aankomen met een onderzoek naar nascheiding dan zijn ze te laat’, zegt projectmanager Van der Meulen. ‘Hen resteert niets anders dan bronscheiding. We hebben de datum al een keer verschoven.’

 

Druk bezig

 

Waar Amsterdam en Rotterdam lijken af te stevenen op een confrontatie met VROM, is de gemeente Utrecht druk bezig om 1 januari 2010 klaar te zijn. De vierde stad van Nederland gaat de burgers vragen kunststof apart te houden. ‘We hebben al plastic bakken staan op de drie drukbezochte milieustraten in Utrecht’, zegt Erlijn Mulder, woordvoerder van de gemeente. Daarnaast werkt Utrecht aan inzamelpunten voor plastic bij winkelcentra. Het vervoer van de lichtgewicht verpakkingen is nog wel een punt. ‘We denken aan installaties die het afval in elkaar drukken waardoor het transport milieuefficiënter wordt’, aldus Mulder.

 

De Haagse milieuwethouder Rabin Baldewsingh (PvdA) houdt zich verre van het standpunt van zijn Amsterdamse partijgenote Gehrels. ‘Wij koersen aan op een separate inzameling van kunststof. Net als bij textiel vinden wij gescheiden inzameling van verpakkingen belangrijk’, zegt Baldewsingh. ‘Ik wil er over enkele weken stevig mee aan de slag als de gemeenteraad het beleidsstandpunt afval heeft vastgesteld.’

 

Ook de Haagse wethouder vindt de campagne met het oranje mannetje rijkelijk vroeg. ‘Maar ik wil ervan leren, net als van al die gemeenten die al aan de slag zijn. Dit najaar starten wij op basis daarvan een eigen communicatieplan met de burgers van Den Haag.’