Utrecht sluit 'evenwichtig' pact groenontwikkeling

Utrecht moet tot 2040 100.000 nieuwe woningen bouwen. Dat zijn heel veel stenen, en heel veel ­infrastructuur. Om te zorgen dat groen en natuur evenwichtig en evenredig in de gebiedsontwikkeling wordt meegenomen, is daar nu het pact Groen Groeit Mee.

Enorm aantal kilometers

De woningopgave in Nederland bedraagt 900 duizend woningen. Afgezien van de ruimte die dat kost, hebben al deze nieuwe bakstenen automatisch gevolgen voor een enorm aantal kilometers nieuwe infrastructuur en kilometers nieuwe energievoorziening. Vaak via handboeken en modellen wordt dit allemaal netjes kwantitatief uitgedrukt.

Evenwichtig en volwaardig

Vreemd eigenlijk, dat daar nooit een vaste hoeveelheid vierkante meters groenontwikkeling bijhoort, vindt Maryann Glorie-Bergmans van de provincie Utrecht. ‘In Utrecht moeten we tot 2040 liefst 100 duizend nieuwe woningen bouwen.’ Ze is programmamanager van het pact Groen Groeit Mee, een in 2020 gestart programma waarin de provincie, drie regio’s en vier waterschappen samenwerken aan het doel om balans te brengen tussen de verstedelijkingsopgave en de groenontwikkeling in de regio. In februari 2022 ondertekenden bijna veertig betrokken overheden, natuurorganisaties en andere partners het pact Groen Groeit Mee. De ambitie is om bij alle ruimtelijke plannen en gebiedsontwikkelingen groen en water ‘evenwichtig en volwaardig’ mee te nemen. Deze afspraak is voor nieuwe woongebieden tevens vastgelegd in de provinciale omgevingsvisie.

'Rode' opgave

Het is evenwel geen harde afspraak in een bepaalde hoeveelheid groen per nieuwe woning. Een van de achtergronden van het Pact is een onderzoek van het Utrechtse bureau Buiten waarin staat dat de ‘rode’ opgave van 100 duizend woningen gepaard zou moeten gaan met 10 duizend hectare nieuwe natuur, landschap en groene recreatie en nog eens 4 duizend hectare – oftewel een oppervlakte van 8 duizend voetbalvelden – ­‘levendige boerensloten’.

Mogelijkheden

Het Pact gaat deze mogelijkheden ­onderzoeken, want rood en groen ­moeten meer in balans komen, aldus ­Glorie-Bergmans. Bureau Buiten raamt de kosten voor het groene programma op 1,2 miljard euro tot 2040, ofwel 64 miljoen per jaar. Dat is relatief weinig vergeleken met de woningopgave, infrastructuur en de energietransitie, aldus Groen Groeit Mee.

De baten van meer en beter groen zijn intussen ruimschoots bekend. Meer uitwaai- en recreatieruimte, gezondere inwoners, meer ruimte voor aanpassing aan de klimaatverandering, zoals waterberging en droogtebestrijding en meer CO2-vastlegging. Daarnaast voorziet het Utrechtse Pact in ‘meekoppelkansen’ voor de energietransitie, de transitie in de richting van een
meer duurzame en verbrede landbouw en de aanpak van bodemdaling in de ­veenweidegebieden. Het pact Groen Groeit Mee loopt tot 2031.

Bestuurlijke drukte

Om ‘bestuurlijke drukte’ te voorkomen, werkt het Pact niet met alle gemeenten afzonderlijk. ‘We gebruiken de al ­bestaande regionale overlegstructuren U10 (intussen zestien gemeenten rond de stad Utrecht), regio Amersfoort (negen gemeenten) en Food Valley (Gelderse Vallei, ­Veenendaal).’ Daarnaast doen de vier ­waterschappen mee, waarvan Hoogheem­raadschap De Stichtse Rijnlanden het aanspreekpunt is. Ook terrein beherende ­organisaties als Staatsbosbeheer en ­Natuurmonumenten zijn betrokken.

Concrete projecten

‘Het programma Groen Groeit Mee sluit prachtig aan bij ons programma De ­Groene Metropool’, zegt Jelka Both, hoofd Staatsbosbeheer Utrecht en deelnemer aan het Pact. ‘Wij streven naar ‘natuur vanaf je voordeur’. Een kwart van onze natuur ligt immers vlakbij de stad, zeker in Utrecht. Het is dus zaak om groen gelijk mee te nemen bij de ontwikkeling van nieuwe bouwopgaven’, aldus Both. En dan niet alleen in concepten en mooie woorden, maar in concrete proefprojecten, zegt ze. In een project aan de Hollandse IJssel wil Staatsbosbeheer een nieuw bos realiseren. Ook het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden heeft plannen met hetzelfde proefproject. ‘Wij zoeken in de buurt van IJsselstein ruimte voor waterberging en we hebben bovendien het project 'levendige boerensloten'.

Levendige boerensloten

Beide kunnen mogelijk samen met de plannen van Staatsbosbeheer in dit proefproject van Groen Groeit Mee worden gerealiseerd’, zegt heemraad Bert de Groot. ‘In plaats van boeren een bekeuring te geven als bij de schouw blijkt dat ze de sloot niet goed maaien, proberen we ze in het project ‘levendige boerensloten’ een vergoeding te geven als ze de sloot minder vaak maaien, het maaisel afvoeren en een natuurvriendelijke oever onderhouden’, zegt De Groot, die vorig jaar was genomineerd als ‘Beste lokale bestuurder’.

Nog veel te leren

Dat zijn allemaal pogingen om groen meer in balans te brengen met de woningbouw in het buitengebied. ‘Prima, maar de grote vraag is óók hoe je de vergroening in bouwopgaven in het  binnenstedelijke gebied voor elkaar krijgt, zegt ­Claudia Bouwens, programmaleider ­Klimaatadapatief en Natuurinclusief Bouwen (KAN), een programma van NEPROM, Bouwend Nederland en WoningbouwersNL. De financiering van groene voorzieningen in de buurt van woningbouwopgaven noemt Bouwens een belangrijk punt.

Lees het volledige verhaal in nummer 21 van Binnenlands Bestuur.