Oók bedrijventerreinen moeten verduurzamen, zegt adviesraad

In het Klimaatakkoord uit 2019 komt het woord ‘bedrijventerrein’ niet één keer voor, constateert de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur in een nieuw adviesrapport. Maar ook op die plekken moet de duurzaamheidswind waaien, zegt de Raad: op die 3400 reguliere bedrijventerreinen die Nederland rijk is.

Nu gebeurt er weinig. Er zijn geen doelen. Er is geen gebundeld rijksbeleid. Er is nauwelijks samenwerking op de bedrijventerreinen. Wat er wel is: twee handenvol investeringsaftrekken en verduurzamingsubsidies voor bedrijven, evenals beleidslijnen vanuit drie ministeries. Denk aan het Programma Verduurzaming Bedrijventerreinen en het Programma Werklandschappen van de Toekomst. Maar de Raad is streng: het beleid is onduidelijk, niet doelgericht, niet ambitieus.

Containerbegrip

‘Verduurzamen’ dus. Maar wat is dat? De adviesraad denkt dan aan de energietransitie, aan circulariteit, klimaatadaptatie, biodiversiteit en aan landschapskwaliteit.

Adviesbureau Stec Groep heeft voor de adviesraad bijvoorbeeld onderzocht dat er zonnepanelen kunnen op zo’n veertig procent van de daken van de betrokken bedrijven: goed voor 30 tot 35 procent van het stroomgebruik op deze bedrijventerreinen.

De bedrijventerreinen kunnen ook groener. In de provincie Zuid-Holland bevat maar 1 procent van het oppervlak van de bedrijventerreinen ‘groenblauwe structuren’. Dat terwijl hekken vervangen kunnen worden door hagen, bermen bloemrijk gemaakt kunnen worden, her en der insectenhotels kunnen worden geplaatst, en er poelen kunnen komen voor kikkers, padden en salamanders.

Wat is het advies?

Wat adviseert de Raad? Dat het ministerie van Economische Zaken (EZK) de lijn gaat uitzetten en de andere ministeries hun handen er vanaf trekken. EZK kan vervolgens landelijke, meetbare normen op papier zetten, samenhangend met een tijdspad. Vervolgens kunnen bestaande budgetten bijeengevoegd worden om één nationaal fonds te vormen. Daarnaast denkt de adviesraad aan een duurzaamheidslabel, in de hoop dat ‘banken en verzekeraars gunstige financiële condities koppelen’ aan een hoge score. Net zoals dat nu gebeurt bij bedrijventerreinen met een veiligheidskeurmerk.

Landelijke normen vindt de Rli nodig tegen verslonzing. ‘Gemeenten beconcurreren elkaar om vestigingen van bedrijven binnen hun gemeentegrenzen te krijgen – met als triest neveneffect dat hier en daar een ‘race to the bottom’ is ontstaan op het punt van de gestelde duurzaamheidseisen’, schrijft de raad.

Markante voorbeelden

In het rapport staan markante voorbeelden van bedrijven die de handen ineen slaan en bedrijventerreinen waar pogingen worden gedaan tot bijvoorbeeld een energietransitie. De gemeente Urk werkt aan een warmtenet, dat warmte van onder meer visverwerkende bedrijven ondergronds naar een woonwijk brengt.

De gemeente Deventer is druk geweest met bedrijventerrein Bergweide 4, door een procesbegeleider te financieren en investeringen te subsidiëren. De gemeente Haarlem, die in 2040 gasvrij wil zijn, koppelt het bedrijventerrein Waarderpolder aan een warmtenet.

De Grote Oogst

De provincie Noord-Brabant financiert verduurzaming van bedrijventerreinen met het programma ‘De Grote Oogst’. De provincie Gelderland maakte 3,25 miljoen euro vrij voor bedrijventerreinen, met in het achterhoofd de ambitie om in 2030 op die terreinen de helft minder energie en de helft minder materialen te verbruiken. Ook de provincie Zuid-Holland heeft een subsidieregeling.

Op het bedrijventerrein Schiphol Trade Park is een energiecollectief gevormd, bedoeld als een oplossing voor het probleem dat vijftien nieuwe bedrijven er de komende jaren geen netaansluiting konden krijgen. Daarnaast zijn eerder dit jaar twintig bedrijven op het bedrijvenpark Pannenweg II, aan de snelweg tussen Eindhoven en Maastricht, aangesloten op een energiehandelsplatform. Dit bedrijventerrein heeft de ambitie energieneutraal te worden.

Hinderende regels

Maar om zo'n energiehub te kunnen vormen, wat betekent dat energie onderling wordt gedeeld, moet er qua regelgeving wel wat veranderen, zegt de adviesraad. De huidige Elektriciteitswet is nog een hinderpaal. Want een bedrijf mag nu nog niet profiteren van de zonneënergie die zijn buurbedrijf opwekt.

‘Het wetsvoorstel Energiewet en het Nationaal plan energiesysteem voorzien voor een belangrijk deel in het wegnemen van deze belemmeringen’, schrijft de adviesraad. ‘Maar ook dit wetgevingsproces verloopt traag.’

Wat eveneens traag gaat, zegt de Raad, is het aanpassen van de standaarden voor constructie- en brandveiligheid. Brandweer- en vergunningvoorschriften moeten veranderen. Het kost geld als dat niet gebeurt, ‘want bij het ontbreken van standaarden rekenen verzekeraars hogere premies’.

Verplichten?

De adviesraad wil tot slot dat de bedrijventerreinen zich gaan organiseren. Want één bedrijf alleen kan weinig als het gaat om werkelijk verduurzamen. Er is sinds 2015 een Wet op de bedrijveninvesteringszones (Wet BIZ), die bedrijven tot samenwerking moest verleiden. In winkelgebieden werkt dat, maar niet op bedrijventerreinen. Daar is de organisatiegraad 20 procent.

Dus speelt de adviesraad met de gedachte om organisatievorming op de 3400 bedrijventerrein te verplichten, via een nieuwe Wet organisatievorming bedrijventerreinen. Eén probleem is dat een aansluitplicht inbreekt op het recht op vrijheid van vereniging, volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Maar via de wet moet op dat recht een uitzondering mogelijk zijn.