De tijd is rijp voor betrouwbare, betaalbare en uitstootvrije energie

De Energietransitie kan het nieuwe deltaproject van Nederland worden, stelt Jan Rotmans, hoogleraar Duurzaamheid en Transities aan de Erasmus Universiteit. Met de techniek die er nu is kunnen we het al; ik zie het om mij heen. Er moeten alleen nog wat barrières uit wet- en regelgeving worden gesleuteld.

Afgelopen week sprak ik een bevriende moeder van drie kinderen op het schoolplein. Haar zelfbouwhuis in Rotterdam is bijna klaar, geheel gasloos. Ook mijn neef, die samen met zijn vriendin een 19e eeuws pand in de stad op de kop heeft getikt, verbouwt momenteel radicaal en plaatst een zonneboiler. Weer andere vrienden van mij, bekend uit de kunst en architectuur, tuigen momenteel een creatief project op voor het vullen van zo’n beetje alle spouwmuren die je maar kunt vinden in Rotterdam.

Zoals je weet is stap 1 energiebesparing, wat rest is een zonneboiler of geothermie en je bent volledig van het gas af. De Gasunie zal in de toekomst geen Gasunie meer zijn, maar wellicht wel een verbindende unie van de partners in de energietransitie.

Jesse Hoffmann, die binnenkort promoveert aan de afdeling Politicologie van de Universiteit van Amsterdam, stelt dat creatieve verbinders dwars door sectoren heen de machtsstrijd gaan winnen bij de energietransitie. Als voorbeeld noemt Hoffman de slimme verbinding van energie,

glastuinbouw en stedenbouw in Nederland aan het eind van de jaren 90. Met de ‘kas als

energiebron’ gaven betrokken wetenschappers en tuinders nieuwe betekenis aan de kastuinbouw: die werd een energiebron voor woonwijken en bijvoorbeeld verzorgingstehuizen. Begrip van deze machtsstrijd is cruciaal om de mogelijkheden te zien waarmee de energietransitie op een

duurzame manier kan worden vormgegeven, aldus Hoffman in zijn proefschrift ‘From Resistance to Transformation’.

In 2013 was ik zelf betrokken bij een project rond geothermie in de kassen van het Westland. Een groepje tuinders had eigenhandig de spatel in de grond gezet en zelf geothermie en een grid

aangelegd. Na een jaar ontdekten zij dat hun energierekening aardig bleef teruglopen en de aanlegkosten relatief snel terugverdiend konden worden. Een succes zou je zeggen. Dat was het ook. Minister Kamp besloot echter een jaar daarna dat alle tuinders tot 2023 de helft korting kregen op hun gasrekening waarmee hun business case rond geothermie aan financiële waarde verloor. Voorwaar een gemiste kans! Met zijn beschrijving van ‘relationele creativiteit’ biedt het onderzoek van Hoffman een fundamenteler begrip van de rol van lokale experimenten in de transformatie van bestaande machtsrelaties. ‘We hebben nu beter inzicht in de momenten waarop verzet omslaat in steun voor maatschappelijke verandering.’

Volgens Jan Rotmans, hoogleraar Duurzaamheid en Transities aan de Erasmus Universiteit kan de Energietransitie met 100 verbinders tussen verschillende gemeenten en de regio’s het nieuwe deltaproject van Nederland worden. Deze kunnen bijvoorbeeld biomassa koppelen aan een Bio-chemisch bedrijf. Daarnaast hebben we regelvrije regionale zones nodig om ruimte te geven voor experimenten en echte verandering.

De energietransitie is een kwestie van tijd, innovatie en dubbele disruptieve energietechnologie. We zijn steeds meer op een andere manier met onze energie bezig, die duurzamer en goedkoper is. Met de techniek die er nu is kunnen we het al. Zelf werk ik op dit moment met het Techniek College Rotterdam aan een aantal stevige projecten rond lokale energiecoöperaties en bio-economie waardoor we een samenleving krijgen waar kringlopen worden gesloten, grondstoffen maximaal worden benut en energie lokaal wordt geproduceerd. Puntje van orde: er zitten 70 barrières in wet- en regelgeving voor de bio-economie. De politiek kan hierbij van doorslaggevende betekenis zijn!

Lees hier de eerdere columns van Nynke Schaaf