Gras vervangt in Nijmegen het riool

Zeg 'klimaat' en binnen de kortste keren gaat het over reductie van CO2-uitstoot. Het is het nummer-één-thema waarvoor overheden beleid maken en waarmee ze zich profileren. En ja, natuurlijk is het verstandig de oorzaak van klimaatverandering weg te nemen, maar intussen warmt de aarde op en krijgen steden steeds vaker te maken met extreme neerslag, warmte en droogte. Wat valt daaraan te doen? 

European Green Capital

Nijmegen, European Green Capital 2018, timmert hard aan een klimaatbewuste inrichting van de stad.

'Weet je, we hebben natuurlijk al een enorme slag geslagen met de dijkteruglegging, waardoor wij onze stad hebben beschermd tegen hoogwater van de Waal', zegt wethouder Harriët Tiemens in haar statige werkkamer in het zestiende-eeuwse stadhuis.

Waalverbreding

Een gesprek over het klimaatbewust maken van de stad kan in Nijmegen niet anders dan beginnen met de verbreding van de Waal, het in 2015 voltooide megaproject om de steeds grotere pieken smelt- en regenwater af te voeren. 'We voldoen aan de nieuwste normen van hoogwaterveiligheid', zegt Tiemens trots. De vraag was eigenlijk of er een visie ligt om de stad klimaatbestendig te maken, maar de wethouder begint liever meteen concrete projecten en maatregelen op te sommen.

Wadi’s
Zoals, naast de dijkteruglegging, de regenwaterinfiltratie in de Waalsprong. In deze Vinexwijk aan de overkant van de rivier worden al sinds 2003 regenpijpen en straatkolken niet meer aan de riolering gekoppeld, maar zakt het regenwater via wadi's – komvormige grasbeddingen – langzaam in de grond. 'We willen dat het regenwater zoveel mogelijk via gras de grond ingaat, want dan wordt het meteen gezuiverd. Dat dunne laagje gras met wortels houdt al het vuil – bacteriën, zware metalen, stikstof, fosfaten – tegen en dan komt het water schoon in vijvers of ons grondwater.

Infiltratieriool

Door bij aanleg van nieuwe riolering, wegaanpassing en herinrichting de regenwaterafvoer anders in te richten is nu zo'n 15 procent van de oude stad afgekoppeld. Aanvankelijk liet de gemeente het regenwater in een poreus infiltratieriool belanden, vanwaar het de grond inzakt. Inmiddels is ze overgestapt op een goedkopere aanpak om bij herinrichting regenwater van woningen en straten zoveel mogelijk te leiden naar tot wadi omgebouwde plantsoenen.

Deltaplan

Het zijn noodzakelijke maatregelen om in 2050 klimaatbestendig te zijn, een afspraak die voor heel Nederland is vastgelegd in het Deltaprogramma. Het onlangs verschenen Deltaplan ruimtelijke adaptatie stelt dat een stad klimaatbestendig en waterrobuust is als het de overlast door overstroming, regenwater, hittestress en droogte heeft weggenomen. In 2020, zo is de afspraak, gaan gemeenten van start met maatregelen om in 2050 klimaatbestendig te zijn. Over twee jaar moeten ze dus weten wat hun te doen staat.

Overstromingsgevaar gedecimeerd
Het overstromingsgevaar in Nijmegen is alvast gedecimeerd met de dijkteruglegging en de risico's van regenwateroverlast zijn in kaart gebracht. Om die overlast te beperken moet de gemeente samenwerken met woningcorporaties, burgers en bedrijven. Zeker in het centrum, waar felle buien veel overlast bezorgen en 90 procent van de grond particulier bezit is. De riolering van de Waalstad is berekend, zoals bij veel gemeenten, op 20 tot 25 millimeter regen per uur. Te krap voor een heel felle bui, waarbij in tien minuten 80 millimeter kan vallen.

Regenwaterneutraal

Volgens de modellen valt zo'n bui maar eens in de tien jaar, maar in Nijmegen is zo'n bui inmiddels gevallen in 2009, 2011, 2012, 2014 en 2015. De riolering vergroten zou honderden miljoenen kosten. Dus wil de gemeente samenwerken met gebouw- en grondeigenaren om af te koppelen en verharding te verwijderen. Hoe minder verharding, hoe meer regenwater de grond in kan zijgen. Nijmegen wil zelfs 'regenwaterneutraal' worden, hoewel nog onduidelijk is wat dat precies betekent. Er bestaat nog geen norm voor.

Vol tegenaan

Dit jaar wil de gemeente er onder de vlag van Nijmegen Green Capital 2018 'vol tegenaan', zegt Tiemens. De gemeente gaat initiatieven van inwoners, gemeente, bedrijven, kennisinstellingen en regionale partijen als het waterschap aan elkaar knopen 'zodat we ook een mooie erfenis hebben van het Greencapitaljaar en er straks hele straten beter bij liggen. We stimuleren ‘blitzacties’ om met permacultuur tuinen minder stenig te maken.' Met die actie is de gemeente vorig jaar begonnen. Tuineigenaren konden hun tuin gratis laten inrichten, 'maar dan moesten ze wel bij hun buren of ergens anders meehelpen aan zo'n tuintje.' Het verhaal naar de burger is niet klimaatadaptatie, benadrukt Derckx. 'Het verhaal is: groen is gezellig, groen geeft sociale cohesie en groen hoort er gewoon bij.'

Lees het hele verhaal deze week in BB01 (inlog)