Volksinitiatief leidt tot unieke toerismeverordening

De gemeenteraad van Amsterdam moet er volgende week nog over stemmen, maar de verordening ‘Toerisme in balans’ om het aantal toeristen dat jaarlijks naar de hoofdstad komt te reguleren is al gemaakt en wel door een groep betrokken burgers die ruim 30.000 handtekeningen ophaalde voor een maximum van 12 miljoen toeristenovernachtingen per jaar.

Onder- en bovengrens
Na afstemming met raadsleden, een juridische en praktische uitvoeringstoets en een bestuurlijke reactie van het college is de bovengrens wanneer het college een beleidsplan moet maken met maatregelen om het aantal toeristen te verminderen opgeschoven naar jaarlijks 18 miljoen toeristenovernachtingen. Ter vergelijking: in 2019 kwamen er 22 miljoen toeristen naar de hoofdstad. Een ondergrens is er ook: 12 miljoen. Die aantallen zijn de ‘signaalwaarden’ binnen een bandbreedte van 10 en 20 miljoen. De bandbreedte is de onder- en bovengrens van het totaal aantal toeristenovernachtingen per jaar waarbinnen er balans wordt geacht te zijn tussen de belangen van bewoners, ondernemers en bezoekers op gemeenteniveau. Bij overschrijding van de signaalwaarde dient het college in te gaan op regulering van vakantieverhuur in woningen en de toeristenbelasting.

Pluim
Centrumbewoner Jasper van Dijk, in juni vorig jaar een van de initiatiefnemers van het volksinitiatief ‘Amsterdam heeft een keuze’, krijgt van diverse raadsleden en de wethouder een pluim als hij de verordening voor de tweede keer mag komen toelichten in een raadscommissie. In februari lag de eerste versie van de verordening ook al voor in de raadscommissie, maar die besloot toen dat de verordening nog niet klaar is voor bespreking in de raad en dat eerst verder met initiatiefnemers gesproken moest worden over hoe zij de bandbreedte willen hanteren. Op grond daarvan stelden de initiatiefnemers een aanpassing van de verordening voor, waarbij dagbezoek is toegevoegd en termijnen zijn verruimd.

Toeristische draagkracht
Die ‘concept-verordening' is op uitvoerbaarheid getoetst, waarna deze weer op enkele punten is aangepast. De kern van de verordening is dat het college de raad jaarlijks vóór 1 juni informeert over het aantal toeristenovernachtingen en dagbezoeken dat in het lopende en de twee daaropvolgende kalenderjaren wordt verwacht en het aantal toeristenovernachtingen en dagbezoeken dat in het voorafgaande kalenderjaar heeft plaatsgevonden. Tweejaarlijks informeert het college de raad vóór 1 juni over de toeristische draagkracht per wijk oftewel de toeristische druk die een wijk kan dragen zonder dat het (significant) ten koste gaat van de leefbaarheid.

Geen attractiepark
Die staat namelijk nogal onder druk in de binnenstad. Door corona viel de toeristenstroom van 55.000 bezoekers per dag terug naar bijna nul en zagen de bewoners elkaar ineens weer. De initiatiefnemers stelden Amsterdam voor een keuze: terugkeren naar de situatie waarin de binnenstad primair van en voor toeristen is of inzetten op een binnenstad met een diverse wijkeconomie waarbij bewoners centraal staan, en toeristen geen attractiepark, maar een levendige stad kunnen bezoeken. Kortom: herstel van de balans tussen wonen, werken en recreëren. Die kan alleen gewaarborgd blijven door een maximum te stellen aan de toeristenaantallen binnen de gemeente, aldus Van Dijk en co. Met een duidelijke bovengrens weten ondernemers, bewoners en toeristen waar ze aan toe zijn.

Einde van de groei
De voorgestelde grens van jaarlijks 14 miljoen toeristenovernachtingen bleek ‘moeilijk’, volgens een aantal raadsleden en het college, dus werden het er 18 miljoen. ‘Een redelijke bovengrens’, aldus Van Dijk. Na de juridische uitvoeringstoets op haalbaarheid ligt er een jaar na het volksinitiatief een ‘afgewogen verordening’, vindt hij. ‘Hopelijk is de raad niet bang om de balans te herstellen.’ GroenLinks-raadslid Zeeger Ernsting had nog niet eerder meegemaakt dat burgers een verordening schrijven. ‘Er ligt hier iets bijzonders voor’, vond hij. ‘Er wordt voor het eerst iets geprobeerd om een formulering te geven aan het einde van de groei, wat de Club van Rome al in 1972 opperde. ‘Dat is best ingewikkeld, maar hier ligt iets afgewogens. We worden door de burgers opgedragen om vanaf een bepaalde drempelwaarde met extra beleid te komen. Ik vind dat heel verstandig.’

Evenwichtige verordening
Eerder hadden twee insprekers namens Koninklijke Horeca Nederland en Luxury Hotel of Amsterdam juist de nodige bezwaren geuit over de ‘plotse’ verordening, waar zij niet in waren gekend, net zo min als stadsmarketingbureau amsterdam&partners. VVD-raadslid Claire Martens vindt dat ‘raar’. ‘Als je het doet, moet je het goed doen.’ Volgens raadslid Daniëlle de Jager (D66) is het moment als het college met een beleidsplan komt een goed moment om anderen erbij te betrekken. 'Het is een ‘evenwichtige’ verordening. We willen geen massatoerisme, maar ook niet te weinig toeristen. Dat zit er afgewogen in.’ PvdA-raadslid Dennis Boutkan, die regelmatig contact onderhield met de initiatiefnemers, noemt de verordening geen doel, maar een middel om op leefbaarheid en aantal overnachtingen te sturen en biedt deze ruimte aan de raad om over de voor te stellen maatregelen door het college te discussiëren.

Ondergrens
Wethouder Victor Everhardt (D66, Economische Zaken) noemt het voorstel ook ‘uniek’. Al reflecterend ziet hij de signaalwaarden terug en de oproep om in actie te komen. Hij wijst erop dat het college al beleid op dit onderwerp uitvoert en dat regelmatig bijschaaft. ‘Er is ook ruime belangstelling uit het buitenland voor hoe wij dit vraagstuk begeleiden en sturen.’ Everhardt benadrukt tevens dat er een ondergrens is. ‘Wat doen we als het toerisme niet terugkomt na de terugval door de coronacrisis? Dat is ook een signaal. Welke instrumenten gaan we dan inzetten met het oog op die leefbaarheid?’ De keuze voor maatregelen is aan het college, vult hij aan. ‘Daar kunnen ook keuzes in worden gemaakt ten aanzien van belasting.’

De gemeenteraad behandelt de verordening ‘Toerisme in balans’, naar de wens van de indieners nog voor de zomer, op 8 juli.