TNO: maak eerst woningen energie-armen aardgasvrij

In Nederland hebben zo’n 650.000 huishoudens moeite om de energierekening te betalen. Voor deze huishoudens wordt het moeilijk om te investeren in de energietransitie, terwijl ze waarschijnlijk het meest baat hebben bij duurzame, betrouwbare en betaalbare warmte. Onderzoeksinstituut adviseert de rijksoverheid beleid te voeren dat meer rekening houdt met energiearmoede, en een voorbeeld te nemen aan het gerichte beleid dat sommige gemeenten voeren.

Rondkomen

In het Klimaatakkoord staat dat de energievoorziening van de toekomst duurzaam, betrouwbaar, betaalbaar en rechtvaardig moet zijn. Maar zo’n 8% van de huishoudens heeft moeite met rondkomen, en het betalen van de energierekening. De energietransitie gaat hun positie niet verbeteren: TNO wijst er in een whitepaper op dat huishoudens die niet kunnen investeren alleen maar te maken zullen krijgen met verder oplopende energiekosten: fossiele brandstoffen worden duurder, en ze profiteren niet van subsidies en andere voordelen voor duurzame energie. Het aantal huishoudens dat meer dan 10% van het inkomen uitgeeft aan energiekosten zou daarom wel eens kunnen oplopen tot 18% van de Nederlandse huishoudens.

Voordelen

Onderzoek in verschillende Europese landen wijst juist uit dat het investeren in duurzame energie in huishoudens met energiearmoede juist veel voordelen opleveren. Behalve de financiële voordelen zorgt een goed verwarmde woning voor gezondheidsvoordelen, betere prestaties op school, hogere arbeidsproductiviteit en minder ziekteverzuim op werk. Dat blijkt ook uit een aantal projecten in Nederlandse gemeenten: die nevenvoordelen zijn ongeveer drie keer hoger dan de besparingen op de energierekening.

Regelingen

TNO wijst erop dat energiearmoede veel gedaanten kent. Het kan voorkomen in huishoudens met een koopwoning, huurders van een corporatiewoning of particuliere huurders. Of een persoon in staat is om de energierekening te betalen is een samenspel van persoonskenmerken, inkomenssituatie, en kan sterk verschillen per wijk of straat. Maar weinig landelijke regelingen die gericht zijn om het nemen van energiebesparingsmaatregelen, houden rekening met de energiearmoede, en de problemen die eraan ten grondslag liggen. Vaak vragen regelingen een bepaalde mate van financiële zelfredzaamheid en een relatief hoog vaardigheidsniveau, kwaliteiten die in veel energiearme huishoudens niet aanwezig zijn. Individuele gemeenten voeren dergelijk beleid vaak wel, en vaak met succes. Maar het blijven kleine projecten die niet worden ingebed in een nationaal kader. Dat is nadelig voor gemeenten: die moeten het wiel opnieuw uitvinden. Daarnaast blijft de schaal van een project vaak klein, waardoor neveneffecten van een verbetering van de energieprestaties van de woning, zoals voordelen in het sociaal domein, niet worden onderzocht.

Meten

Het rapport stelt daarom voor dat overheden in eerste instantie beter en frequenter meten in hoeverre burgers hun energiekosten kunnen opbrengen. Bijvoorbeeld door regelmatig te onderzoeken hoeveel geld huishoudens kwijt zijn aan energiekosten, en of er andere achterstallige betalingen zijn, welk energielabel de woning heeft en of de woning gedeeltelijk onverwarmd blijft om kosten te besparen. Op die manier kunnen gemeenten en corporaties sneller actie ondernemen als de situatie verslechterd.

Integraal

Overheden moeten daarnaast specifiek beleid ontwikkelen voor huishoudens met energiearmoede. Volgens TNO moet dat niet slechts een financiële regeling zijn, maar moet het beleid worden geïntegreerd met dat op sociaal gebied, gezondheid, energie en de gebouwde omgeving. Energiearmoedebeleid moet dan mede bepalen welke prioriteiten er zijn in het aanpakken van de woningvoorraad. Wijken en straten met oude woningen en relatief veel energiearmoede kunnen het beste zo spoedig mogelijk worden aangepakt gerenoveerd.