Nieuwe wegen door schone vrachtwagens

De files nemen toe omdat de geplande verbreding van wegen stagneert vanwege de problemen rond de luchtkwaliteit. Door de vracht- en bestelwagens die veel in stedelijk gebied rijden veel schoner te maken, is het mogelijk om de luchtkwaliteit zo te verbeteren dat de verbreding van wegen weer op gang komt.

In juli 2007 keurde de Raad van State de voorgenomen verbreding van de A4 bij Leiden-Burgerveen af. Sindsdien ligt er een stuwmeer van ruim dertig infrastructurele projecten, waarvan de uitvoering stagneert. Belangrijk argument bij het besluit van de Raad van State was dat onvoldoende is aangetoond dat het voorgenomen project niet leidt tot overschrijding van de wettelijke grenswaarden voor de luchtkwaliteit. Sinds de zomer van 2007 wordt koortsachtig gewerkt aan beleidsmatige en procedurele oplossingen, zodat er weer wegcapaciteit kan worden bijgebouwd.

Sinds begin dit jaar is een Expertteam aan de slag om binnen de nu geldende regels voortgang te boeken. En afgelopen vrijdag behandelde het kabinet een aanpassing van de Spoedwet wegverbreding, waardoor eenvoudiger procedures en berekeningen mogelijk worden voor een deel van de projecten.

In dit beleidsmatige geweld komen technische verbeteringen nog onvoldoende aan bod bij het zoeken naar oplossingen. Technisch is het mogelijk om vooral dieselvoertuigen nog veel schoner te maken. De uitstoot van NOx (verzamelnaam voor mono-stikstofoxiden) is nog met maar liefst 50 procent te verminderen ten opzichte van de huidige normen voor nieuwe voertuigen.

Dit is te bereiken met bestaande technieken. Als deze technieken worden toegepast op distributietrucks en bestelwagens die vooral in en om de steden rijden, dan is het gunstige effect het grootst. Deze maatregel is zeer effectief omdat die aangrijpt bij juist die voertuigen die meer dan de helft van de NOx (stikstof-)vervuiling van het verkeer veroorzaken. Verder verminderen deze technieken juist de uitstoot van NOx waarvan de grenswaarde het meest knellend is. De grenswaarde voor fijn stof is momenteel niet het grootste probleem. Het gevolg van de spoedige toepassing van deze technieken op distributietrucks en bestelwagens zal zijn dat de stedelijke achtergrondconcentraties lager worden. En dat de optredende pieken stikstofdioxide (NO?) langs drukke wegen - die juist voor overschrijding van de grenswaarden zorgen - aanzienlijk afnemen.

Dit zorgt ervoor dat waarschijnlijk vrijwel alle wegenbouwprojecten voldoen aan de normen voor de luchtkwaliteit op het moment van de voorziene openstelling van het project. Hierbij komt nog dat maatregelen aan de bron de gezondheidseffecten van luchtvervuiling echt verminderen, terwijl een deel van de andere maatregelen meer gericht is op het voldoen aan de normen dan op het verminderen van de totale milieuvervuiling.

Nederland zal eigen beleidsmaatregelen moeten nemen om te zorgen dat deze schone technieken daadwerkelijk worden toegepast. Hoewel Europese normen cruciaal zijn bij het schoner maken van voertuigen, moet beseft worden dat de problemen met de luchtkwaliteit zich alleen voordoen in de grote steden en stedelijke gebieden in Europa.

In deze gebieden - waaronder de Randstad - is dus een striktere en snellere aanpak nodig dan in de rest van Europa. Hoe dan? Milieuzones in steden bevorderen de introductie van schonere voertuigen. Ook zijn de verschillende overheden zelf eigenaar van veel voertuigen waarop deze technieken kunnen worden toegepast. Tot slot kunnen (financiële) stimuleringsregelingen worden opgezet. Het convenant dat lijkt te zijn afgesproken tussen het rijk en de transportsector om schonere voertuigen te kopen in ruil voor afzien van fijnstofheffi ng is niet meer dan een eerste stapje.

Duidelijk is dat schone voertuigen wat duurder zullen zijn dan vuile. Een schatting van de extra kosten is zonder nadere studie niet te geven. Er zijn echter ook grote financiële voordelen. Als extra wegenbouw van het slot kan, betekent dat minder files en daarmee een fors maatschappelijk kostenvoordeel. Verder hoeft er door Rijkswaterstaat en andere wegbeheerders minder geld uitgegeven te worden aan bijvoorbeeld ‘luchtschermen’ – die de vuile lucht verspreiden – om aan de grenswaarden te voldoen. Deze kostenbesparingen zijn al snel veel groter dan de meerkosten van schonere voertuigen.

En als we toch bezig zijn: nog meer voordeel is te behalen door ook gebruik te gaan maken van hybride distributietrucks en bestelwagens. De hybride techniek is al beschikbaar in personenauto’s en komt binnenkort op de markt voor trucks en bestelwagens. En toeval of niet, ook de hybride techniek levert juist het meeste voordeel bij voertuigen die veel remmen en optrekken en dus veel in en om de steden rijden.

Arie Bleijenberg, Olaf Op den Camp en Menno Keuken werken bij TNO respectievelijk op de terreinen mobiliteit, aandrijfsystemen en milieukwaliteit