Olympisch kampioen fietsbeleid

Succes begint met ambitie. Of het nu gaat om Olympisch kampioen worden, je eigen bedrijf beginnen of de eerste man op de maan zetten. Voor fietsbeleid is het niet anders. Een gemeente die een ongezonde, gevaarlijke, vervuilde, slecht bereikbare stad wil inruilen voor het tegendeel zal zich een ambitieus fietsdoel moeten stellen.

Fietsen wordt algemeen beschouwd als een ideale vervoerswijze voor verplaatsingen binnen de bebouwde kom. En met de komst van de elektrische fiets wordt het potentieel van fietsen nog een stuk groter. Veel gemeentes willen bewoners en bezoekers dan ook stimuleren om vaker de fiets te nemen. Dat maakt de stad schoner en aantrekkelijker. Fietsen is vanuit dat oogpunt verre te prefereren boven de auto en de bus. Bovendien is regelmatig fietsen, en dus bewegen, goed voor de volksgezondheid. Fietsen draagt zo aantoonbaar bij aan het terugdringen van welvaartziektes als obesitas en hart- en vaatziekten.

Ondanks deze grote voordelen van fietsen, zijn er weinig steden die echt grote ambities hebben voor het fietsgebruik. Stedelijke mobiliteitsplannen richten zich zonder uitzondering vooral op het autoverkeer en het openbaar vervoer. Fietsen hangt er vaak wat bij en wordt veelal gezien als iets dat er al is en dat gekoesterd en in beperkte mate gestimuleerd moet worden. Vaak is er wat strooigoed om het fietsgebruik te promoten maar echt ambitieus is het zelden en in financiële zin valt het in het niet bij wat er wordt geïnvesteerd in openbaar vervoer, wegen of parkeervoorzieningen.

In het buitenland is dat wel anders. Daar zien we momenteel een enorme aandacht voor de fiets. Steden waar van oudsher niet werd gefietst investeren forse bedragen in fietsvoorzieningen. Het begon met de goedkope huurfietsen, zoals de Velib in Parijs. Ook in Brussel, Barcelona, Valencia, Sevilla, Dublin, Wenen, Lyon, Lille en vele andere steden werden deze met succes geïntroduceerd. Daar blijft het echter niet bij. London kondigde ondanks aan een miljard pond (!) te gaan investeren in fietsvoorzieningen. Parijs heeft het plan opgevat om een deel van de brede autoboulevards langs de Seine om te toveren in parken met wandel- en fietspaden.

In Nederland gebeurt natuurlijk ook het één en ander maar het steekt allemaal toch wat bleekjes af bij dit soort plannen in het buitenland. Het ambitieniveau ligt hier lager en het lijkt erop dat we last hebben van de wet van de remmende voorsprong. Natuurlijk, het aandeel fietsen is in Nederland al veel groter dan elders en de voorzieningen zijn beter. Maar ook hier is nog heel veel meer mogelijk.

Dat zien we bijvoorbeeld als we gemeentes met elkaar vergelijken. Het aandeel van de fiets verschilt enorm, van rond de 10% in plaatsen als Heerlen en Zandvoort  tot rond de 30% in bijvoorbeeld Middelburg, Venray of Groningen. In sommige steden wordt voor alle korte verplaatsingen (tot 7,5 kilometer) zelfs in 60% van de gevallen de fiets gebruikt. Dat is echter nog lang niet overal het geval.

Het gemeentelijk beleid is niet de enige maar wel een belangrijke verklarende factor voor het aandeel fietsgebruik. Onderzoek laat zien dat de relatieve snelheid van de fiets ten opzichte van andere vervoerswijzen één van de belangrijkste factoren is die bepaalt hoeveel er in een gemeente wordt gefietst. Met andere woorden, als je met de fiets net zo snel van A naar B komt als met het openbaar vervoer of de auto, dan wordt er veel meer gefietst dan wanneer de fietsroute trager is.

Precies op dit punt kan het gemeentelijk verkeersbeleid het verschil maken. Ambitieus fietsbeleid betekent dan ook dat het verkeersbeleid zo wordt ingericht dat de fiets door de hele stad een sneller en daarmee aantrekkelijker alternatief is dan auto of het openbaar vervoer. Dat gaat zeker niet vanzelf maar vereist vergaande maatregelen. Een dergelijke Tweede Fietsgolf zou echter grote stap voorwaarts betekenen in de verduurzaming van mobiliteit. Een gemeente die daar op in durft te zetten en dat als uitgangspunt neemt voor haar verkeersbeleid, toont pas echt ambitie. Een ambitie met Olympische allure.