Klimaatbeleid niet van tafel geveegd

In zijn verkiezingsprogramma schreef de PVV kort en bondig: ‘Stoppen met de miljarden verslindende reductie van CO2.’ Toch veegt het nieuwe hoofdlijnenakkoord het Nederlande klimaatbeleid niet van tafel, ondanks dat deze partij 37 zetels won tijdens de Tweede Kamerverkiezingen.

‘We houden ons aan de bestaande afspraken; alleen als we de doelen niet halen, maken we alternatief beleid’, staat er in het woensdag gepresenteerde akkoord.

Wat de PVV wel binnenhaalt, is dat de hybride warmtepomp niet vanaf 2026 aan huishoudens wordt verplicht als zij hun cv-ketel vervangen. NSC was wel voorstander van deze verplichting. Daarnaast eiste de PVV een einde aan het gasvrij maken van woningen: dankzij warmtepompen of de aanleg van grootschalige warmtenetten. Hierover staat niks in het hoofdlijnenakkoord.

Woningen van het gas

Er wordt bijvoorbeeld niet gerept over de warmtewet die eind april in de Tweede Kamer is aangenomen: de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie. Van de Kamerleden stemden er 102 voor, waaronder de fracties van NSC en VVD. BBB en PVV stemden tegen. Deze wet haalt het huidige recht op een gasaansluiting uit de Gaswet en geeft gemeenten de aanwijsbevoegdheid om te bepalen welke wijken, en wanneer, onherroepelijk van het gas gaan. Bewoners hebben dan acht jaar de tijd om een alternatief voor gas te kiezen.

Het akkoord noemt het dossier één keer, met verwijzing naar de problemen in Amsterdam en Rotterdam rond sociale huurders die kampen met hogere energierekeningen, vanwege plotse prijsverhogingen door warmteleveranciers Vattenfall en Eneco. Dit staat in een passage waarin de vier partijen onderstrepen dat ze burgers en kleine ondernemers willen helpen bij de verduurzaming van hun woningen en bedrijfspanden. ‘Dit zorgt voor een lagere energierekening’, schrijven ze. ‘Er wordt specifiek aandacht besteed aan mensen die als gevolg van aansluiting op een warmtenet geconfronteerd worden met een veel hogere energierekening.’

Tóch het Klimaatfonds

De PVV wilde ook een einde aan het Klimaatfonds van 35 miljard euro, dat de Eerste Kamer eind vorig jaar aannam. De VVD stemde voor, BBB en PVV tegen. NSC heeft nog geen zetels in de Eerste Kamer. In het hoofdlijnenakkoord staat nu slechts dat het Klimaatfonds gebruikt gaat worden voor de financiering van (innovatieve) techniek, waaronder ondergrondse CO2-opslag (CCS: Carbon Capture and Storage) en groene (duurzame) waterstof. Wel staat in de budgettaire bijlage van het akkoord dat het Klimaatfonds met 1,2 miljard euro wordt verlaagd.

Met CCS en groene waterstof is het demissionaire kabinet al lange tijd bezig. Denk aan de op groene waterstof gebaseerde maatwerkafspraken waaraan het ministerie van Economische Zaken werkt met staalbedrijf Tata Steel. Een ander voorbeeld zijn de CCS-projecten Porthos en het nog grotere project Aramis, waarbij het rijk betrokken is via staatsbedrijven Energie Beheer Nederland (EBN) en Gasunie. Überhaupt wil de nieuwe coalitie verder met de maatwerkafspraken, die het rijk met oog op de energietransitie sluit met de grote Nederlandse industrie.

Zero-emissiezones later?

Opvallend is wat er in het akkoord staat over de zero-emisiezones, die vanaf 1 januari 2025 in zestien steden worden ingevoerd. In de jaren erna komen daar nog dertien gemeenten bij. Juist deze week pleitten meerdere belangenverenigingen van ondernemers en transporteurs ervoor om zekerheid te bieden voor de lange termijn en geen wijzigingen meer aan te brengen in de huidige plannen. Zou dat wel gebeuren, dan kunnen ondernemers die al geld hebben gestoken in elektrische bestelbussen of andere schonere voertuigen een financiële klap krijgen. Maar de partijen schrijven nu: ‘Bezien wordt op welke manier het instellen van zero-emissiezones kan worden uitgesteld, onder andere om uitzonderingen voor bijvoorbeeld ondernemers landelijk te kunnen regelen (standaardiseren).’

Dit laatste zin springt eruit, omdat VVD-staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat veel van de mogelijke ontheffingen juist nationaal heeft geregeld. Onder voorwaarden kunnen gemeenten weliswaar lokale ontheffingen aanbieden.

Kerncentrales

Wat kernenergie betreft gaat de nieuwe coalitie door waar het demissionaire kabinet mee begon. Met oog op de bouw van twee nieuwe kerncentrales in waarschijnlijk Zeeland zijn al onderzoekscontracten getekend met het Zuid-Koreaanse bedrijf KHNP, het Amerikaanse Westinghouse en het Franse EDF. Ook waren er al plannen voor nóg eens twee nieuwe kerncentrales. Daarnaast heeft het zittende kabinet onderzoeksgeld vrijgemaakt, waarop provincies sinds dit jaar kunnen inschrijven, voor Small Modular Reactors. Getuige het hoofdlijnenakkoord gaat het komende kabinet hiermee door.

Wind op zee

Tot slot wil de nieuwe coalitie dat nieuwe windturbines zoveel mogelijk op zee worden geplaatst, en niet op land. Dat is een compromis tussen de vier partijen, aangezien de PVV helemaal geen turbines meer wilde en BBB geen nieuwbouw van windparken op zee. Hieraan verbond die partij in het verkiezingsprogramma de wens tot onderzoek naar ‘de cumulatieve effecten van windturbineparken op zee voor zowel de bodem, het zeeleven, als de vogels.’

In het akkoord staat nu dat bij wind op zee eerst gekeken wordt naar de ruimte die visserij nodig heeft. Het is wel de vraag wat de ideeën van de nieuwe coalitie zullen betekenen voor de windturbines die provincies als Overijssel en Utrecht de komende jaren willen bijbouwen, in verband met de Regionale Energie Strategieën (RES). Beide provincies voeren een strijd met gemeenten die zich verzetten tegen de plaatsing van turbines in hun gebieden.