Nog nooit van de term ‘netcongestie’ gehoord

Eind januari dit jaar deed onderzoeksbureau Motivaction een peiling onder 1007 Nederlanders. De openingsvraag: in hoeverre ben je bekend met de term ‘netcongestie’? Het antwoord van 72 procent van de respondenten: van die term heb ik nog nooit gehoord. Het is een onderzoeksresultaat dat de opdrachtgever, het ministerie van Economische Zaken, wellicht gerust stelt: de gemiddelde Nederlander lijkt niet in paniek door de krapte op het stroomnet.

De netcongestie is het gevolg van de energietransitie, en het door die ommezwaai decentraler en minder gebalanceerd raken van de energie-opwek en -vraag. Al sinds eind 2022 is er een Landelijk Actieprogramma Netcongestie, begonnen nadat in juni dat jaar de stroomnetten van de provincies Limburg en Noord-Brabant als eersten vol zaten. Daarna volgden de andere provincies. Momenteel zijn Flevoland, Utrecht en Gelderland de grootste probleemgebieden.

Gevoelde ernst

De ernst van de situatie wordt daarom wel gevoeld door overheden en netbeheerders. Koepelorganisatie Netbeheer Nederland ondertekende dinsdag in Enschede, samen met Bouwend Nederland en Techniek Nederland, een uitvoeringsakkoord voor de komende tien jaar. Dat brengt netbeheerders, aannemers en installateurs bij elkaar. ‘Het is voor de Nederlandse samenleving en economie van cruciaal belang om het elektriciteitsnet in de periode van 2024 tot 2034 fors uit te breiden en te verzwaren’, staat in het akkoord. ‘Dat is nodig om alle woningen, bedrijven en bouwlocaties ook in de toekomst aan te kunnen sluiten.’

De handen ineen

De drie beroepsgroepen slaan de handen ineen. Ze gaan het werknemerstekort te lijf door de komende vier jaar 13000 technici te werven. Ook willen ze vaklui vanuit het buitenland halen, ‘bijvoorbeeld via het gezamenlijk inzetten op een vakkrachten- en  kennismigrantenregeling’. Naadloze samenwerking is de sleutel, blijkt uit de afspraken: gezamenlijke planvorming voor de buurtsgewijze verzwaring van laagspanningsnetten; samen inzetten op productiviteitsverhogende werkwijzen en technieken, zoals ‘compacte aansluitmodules, stekkerbare MS- en LS-aansluitingen en de prefab meterkast met bijbehorende doorgaande mantelbuizen’; maar ook gezamenlijke fondsen voor de financieringen.

In het akkoord wordt de belangrijke rol van gemeenten en provincies benoemd. De overheden die alle voorwaarden rond hebben, kunnen als eersten aan de beurt komen: ‘Gemeenten die hun omgevingsplannen, -procedures en -vergunningen dusdanig op orde hebben, dat de uitbreiding en verzwaringen van het elektriciteitsnet kan starten, krijgen van deelnemers zo mogelijk voorrang in de realisatie daarvan.’ Maar zonder overlast zal de verzwaring niet gaan: de ondertekenaars ‘vragen de gemeenten (...) waar nodig af te wijken van het principe dat de weg zo min mogelijk opengebroken mag worden.’ Ook willen ze dat de gemeenten helpen om vergunningsprocedures te versnellen.

Acht miljard euro

Vanaf 2025 investeren de netbeheerders acht miljard per jaar in het vernieuwde stroomnet; veel meer dan de afgelopen jaren. De rekening belandt via het nettarief bij de Nederlandse stroomgebruiker. In een nieuwe Kamerbrief, die samenvalt met de publicatie van de Voortgangsrapportage Landelijk Actieprogramma Netcongestie, belooft klimaatminister Rob Jetten dat hij de Tweede Kamer binnenkort op de hoogte stelt van ‘de ontwikkeling van de nettarieven, ook voor kleinverbruikers, en mogelijke herziening van nettarieven door de ACM.’

Onderzoek naar congestie

Momenteel worden er talloze congestieonderzoeken uitgevoerd, om meer inzicht te krijgen in de regionale en lokale krapte op de stroomnetten. Landelijk netbeheerder TenneT berichtte eerder deze week, samen met de regionale netbeheerder Stedin, dat een deel van de Zeelandse wachtlijst voor aansluitingen alsnog kan worden weggewerkt. In september wordt een vergelijkbaar onderzoek voor Noord-Holland afgerond, en deze zomer nog voor de gemeente Den Haag. Verder loopt er een congestieonderzoek in onder meer Oost-Groningen. 

Het ministerie van Economische Zaken kijkt samen met het collega-ministerie van LNV en het Interprovinciaal Overleg (IPO) of de aanleg van energie-infrastructuur ontzien kan worden van de strenge regels voor stikstofemissie. Klimaatminister Rob Jetten is ondertussen bezig om de mogelijkheden in te perken, de komende jaren, om bezwaar tegen de bouw te maken.

Kunst en trafo's

De Utrechtse wethouder Lot van Hooijdonk heeft in een raadsbrief laten weten dat de woningbouw in haar gemeente dreigt stil te vallen, als gevolg van de netcongestie. De gemeente experimenteert op de bouwlocatie Merwedekanaalzone met ‘netbewuste nieuwbouw’, dankzij groepscontracten en batterijen.

De komende vijftien jaar komen er in de Utrechtse wijken zo'n duizend extra transformatorhuisjes. Raadsleden opperden kortgeleden om het budget voor kunst in de openbare ruimte te gebruiken om de trafo's mooier te maken. Een adviescommissie zal zich erover buigen: ‘Wij zullen hen om advies vragen of kunst bij de elektriciteitshuisje geprioriteerd moet worden en aan welke vormen van kunst er dan zoal gedacht kan worden’, meldt de wethouder.