Combi graven en recreatie in het Rotterdamse groen

Dertig jaar lang was de Bonnenpolder tussen Den Haag en Rotterdam een slecht ontsloten non-plek in een dichtbevolkt gebied. Ideeën om dit planologische stiefkind te benutten voor recreatie liepen spaak. Totdat een exploitant van natuurbegraafplaatsen en een natuurbeheerder zich meldden.  

Natuur keert terug

In het bestemmingsplan, dat vorig jaar september is vastgelegd door de gemeenteraad van Rotterdam, wordt het roer omgegooid voor de Oranjebonnen, een gemeentelijke fantasienaam voor de Oranjebuitenpolder plus de Bonnenpolder. Met een combinatie van functies krijgt dit gebied komende jaren een compleet ander aanzien: de natuur keert terug, er komt een natuurbegraafplaats, wandel- fiets- en een beetje verblijfsrecreatie, maar ook windturbines langs de rand en zonnevelden op een oud slibdepot.

Achtertuin

Sinds begin jaren 90 was het gebied het planologische stiefkindje. ‘Eigenlijk is het een grote achtertuin, maar iedereen staat er met zijn rug naartoe’, zo duidt gebiedsontwikkelaar Ferry Pronk van de gemeente Rotterdam de twee polders. ‘Er waren veel wilde ideeën’, vertelt hij. ‘Er zou een golfbaan komen, een concours hippique worden georganiseerd, de Floriade zou in de polder landen.’ Niks van dat alles kwam van de grond. Dat alle initiatieven vastliepen, wijt Pronk nu aan ‘het gemis van een helder kader. De provincie had in structuurvisies gezegd dat het een belangrijk groengebied was. En dan?’, stelt hij zichzelf de vraag. ‘Nou niks, dat was het. Ook bij de gemeente ontbrak het aan een kader.’ Vanaf 2013 veranderde dat geleidelijk. Er kwamen achtereenvolgens een ambitiedocument, een ontwikkelplan, een welstandsnota, een landschapsvisie, totdat de Rotterdamse raad september 2021 het bestemmingsplan Oranjebonnen goedkeurde.

Bezuiniging Bleker

Volgens directeur Michiel Houtzagers van het Zuid-Hollands Landschap lag er al heel lang een plan om het Staelduinse Bos te verbinden met de Oranjeplassen, een slordige vier kilometer verderop in de aangrenzende Oranjebuitenpolder. Beide polders zouden deel gaan uitmaken van de Ecologische Hoofstructuur. ‘In 2012 ging door bezuinigingen van Bleker [destijds staatssecretaris van landbouw, red.] een streep door dat plan’, blikt Houtzagers terug. Daarmee kwam er een voorlopig eind aan de kans om de druk op het Staelduinse Bos te verlichten door het gebied te vergroten en wandel- en fietspaden toe te voegen.

Ferry naar Engeland

Door die ontwikkeling liep de Bonnenpolder gevaar verloren te gaan voor de natuur, is Houtzagers stellige overtuiging. ‘Er was een enorm groot risico dat de natuur onder glas of asfalt zou verdwijnen’, blikt hij terug. Hij doelt op glastuinbouw, ‘maar er is ook gesproken over een terminalruimte voor de ferry naar Engeland.’ Hoewel de gemeente Rotterdam een ambitiedocument had gemaakt voor het gebied, kwam de echte draai pas toen
Natuurbegraven Nederland (NBN) zich in 2017 meldde bij de familie Van Rijckevorsel, eigenaar van de meeste grond in de polder. Het bedrijf wilde 128 hectare landbouwgrond en de bijbehorende boerderij kopen en op 30 hectare een natuurbegraafplaats vestigen. Voor de gemeente kwam het plan van NBN en Zuid-Hollands Landschap precies op tijd. ‘Wat we nodig hebben, is een initiatief’, geeft Pronk toe. De gemeente wilde hoe dan ook minder intensief gebruik van het gebied en meer recreatie. ‘Ze kwamen met een goed programma op het juiste moment. Ze hadden een positie, de Van Rijckevorsels wilden het verkopen en de haalbaarheid was goed onderbouwd.’

Hollands landschap

Landschapsarchitect Adriaan Geuze kreeg de opdracht om allereerst de wensen uit het gebied op te halen. Houtzagers: ‘Wat er straks te zien is? Een verbrede watergang, een oude beek. Daar gaan we de natuurlijke loop herstellen. Waar nu spruitjes en aardappelen staan, gaan we “natuurlijk grasland” herstellen. Het wordt een karakteristiek Hollands landschap met weiden en aan de rand bos, zodat daar weer allemaal planten en dieren en vogels terugkomen. We hopen vooral op weidevogels: scholeksters, kieviten en het zou mooi zijn als de grutto, toch de koning van de weidevogels, zich er wil vestigen.’ Dat zal nog wel even duren. De inrichting van het terrein, met bijbehorend gegraaf, duurt al snel drie jaar. ‘En dan duurt het nog drie of vier jaar voordat de vogels zich er vestigen.’

Voedselbos

Pronk ziet nieuwe initiatieven aanhaken. Een kweker wil verblijfstoerisme met ‘een soort hobbitplaats’ maken, het waterschap wil een ‘vispaaiplaats’ aanleggen, er zijn ideeën voor een voedselbos. ‘Precies wat we wilden: eigenaren komen met hun eigen initiatieven onder de paraplu van het plan.’ Hij ziet een mooi uitwaaigebied voor de Rotterdammers ontstaan.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 12 van deze week.