‘Koersboek’ om milieu op orde te brengen

Met een Nationaal MilieuProgramma (NMP) wil de regering sturen op een ‘transitie naar een duurzame economie en een brede welvaart voor iedereen’, zo schrijft staatssecretaris Vivianne Heijnen (CDA) van Infrastructuur en Waterstaat aan de Tweede Kamer. Heijnen wil een maatschappelijk debat over de inhoud van het NMP.

Expliciete keuzen

Het NMP moet leiden naar ‘een gezonde, schone en veilige leefomgeving’ in 2050. Dat vraagt volgens de staatssecretaris om ‘duidelijke, expliciete keuzen, zodat iedereen weet wat er in de komende periode te doen staat.’ Heijnen gaat daarom komend jaar, kondigt ze aan, het gesprek aan met onder andere inwoners, medeoverheden, bedrijven en kennisinstellingen ‘om de extra inzet en maatregelen te bepalen die nodig is om het streefbeeld te bereiken.’

Tientallen trajecten

Volgens Heijnen zijn er binnen haar ministerie al ‘tientallen trajecten die goede resultaten laten zien’. Ze noemt onder andere het Integraal stoffenbeleid, Schone Lucht Akkoord, Interbestuurlijke programma versterking VTH-stelsel en de Aanpak milieucriminaliteit en milieurisico’s. Het NMP wil die trajecten versterken en erop voortbouwen.

Urgente actie

De noodzaak van een integrale aanpak van een NMP blijkt uit de bij de brief gevoegde rapportage Milieu: achterstand en acceleratie, waarin het RIVM op een rij heeft gezet welke milieuproblemen er ook alweer spelen. Onder het kopje ‘urgente actie nodig’ noemt het RIVM de volgende ‘maatschappelijke vraagstukken’: herstel biodiversiteit, klimaatverandering, zero pollution en circulaire economie.

Natuurlijke plaagonderdrukking

Ook al benadrukt de staatssecretaris in haar brief dat het milieubeleid de afgelopen jaren tot goede resultaten heeft geleid, de RIVM-rapportage legt vooral de vinger op dreigende gevaren. Het RIVM noteert: ‘De draagkracht en veerkracht van de natuurlijke systemen in Nederland hebben hun grens bereikt en schieten steeds meer te kort. Er dreigt onomkeerbare schade.’ Uitputting van de bodem en verontreiniging van bodem, water en lucht zorgen, zo vervolgt de rapportage, voor ‘verlies aan natuurlijk kapitaal, zoals bestuiving, natuurlijke plaagonderdrukking en voedselproductie.’ De jaarlijkse milieuschade, waaronder verlies aan biodiversiteit en landbouwproductiviteit en gezondheid en levensjaren, bedraagt 31 miljard euro, zo becijferde het PBL eerder.

Veilige leefomgeving

De Nationale Omgevingsvisie en het Nationaal Milieubeleidskader vormen de basis voor het NMP. De NMP wordt volgens Heijnen een ‘koersboek’: het beschrijft de route naar een gezonde, schone en veilige leefomgeving in 2050 waar gezondheidsschade door milieuvervuiling verwaarloosbaar is.’ Dat doet het NMP ‘vanuit drie invalshoeken: ecosystemen, leefomgeving en economie.’

Grond onder onze voeten

De eerste stappen naar een NMP zijn inmiddels genomen. Er ligt een Nota Reikwijdte en Detailniveau, die aangeeft welke onderwerpen de planMER bij het NMP zou moeten behandelen. Ook ligt er een Participatieplan. Op beide stukken kunnen zienswijzen worden ingediend. In het Participatieplan nodigt het ministerie ‘iedereen van harte uit mee te denken over de plannen voor de toekomst.’ Het gaat immers, aldus het plan om ‘de grond onder onze voeten, de lucht die we inademen, het water dat we drinken, de omgeving waar we ons in verplaatsen, wonen, werken en recreëren.’

Participatieve waarde-evaluatie

Buiten de formele mogelijkheden als zienswijzen indienen is participatie mogelijk via themasessies, online reageren, integratiesessies en ‘participatieve waarde-evaluatie’. Bij die laatste vorm kunnen deelnemers uit eerdere participatierondes op de stoel van de staatssecretaris gaan zitten; ze zien dan welke verplichte doelen er liggen, welke keuzes gemaakt moeten worden, welke maatregelen met welke voor- en nadelen er zijn, welke beperkingen en welk budget. Vervolgens maken de ‘participanten’ keuzes alsof ze bestuurder zijn en lichten ze deze keuzes toe.

2001

In 1989 verscheen voor het eerst een Nationaal Milieubeleidsplan. Het laatste Nationaal Milieubeleidsplan dateert van 2001. Heijnen verwacht medio 2023 een ontwerp-NMP naar de Kamer te sturen.