Mona Keijzer loopt elke dag langs de kamer van Uitermark

‘Mijn collega, de minister van Binnenlandse Zaken, Judith Uitermark, zit op dezelfde gang als ik. Dus elke dag, als ik naar mijn kamer loop, loop ik langs haar kamer. Ik spreek haar geregeld over van alles en nog wat, dus ook hierover.’

Dat zei minister Mona Keijzer van Volkshuisting, woensdagavond in het plenaire Kamerdebat waarin teruggekeken werd op de Woontop van eind vorig jaar. Of de Nederlandse gemeenten voldoende geld hebben om de grote woningbouwambities te kunnen bolwerken, hangt voor een belangrijk deel af van de gesprekken die koepelorganisatie VNG momenteel over het Gemeentefonds voert met het ministerie van Binnenlandse zaken. Keijzer kon en wilde daar tijdens het debat niks over zeggen, ondanks vele vragen van Tweede Kamerleden.

Het gesprek

‘Dit kabinet - ik sta hier namens het kabinet - is zich zeer bewust van deze discussie met de gemeenten, van alle taken die gemeenten de afgelopen jaren hebben gekregen en van de financiële consequenties van eerdere en recente besluiten. Het overgangsjaar is een reële discussie, maar het is nu echt even aan de minister van Binnenlandse Zaken om dit gesprek met de gemeenten te voeren.’

Met ‘het overgangsjaar’ verwijst Keijzer naar ‘ravijnjaar’ 2026: vanaf dan wordt op het Gemeentefonds bezuinigd en wordt de groei ervan anders geïndexeerd.

De disclaimer

Tijdens de Woontop in Nieuwegein schudde de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) de hand van minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting. De gemeenten zetten alles op alles om mee te helpen aan de bouw van 100.000 nieuwe woningen per jaar, bleek uit hun ondertekening van het Woontop-akkoord.

Maar wel stond hierin één belangrijke disclaimer: ‘Voor gemeenten is het volmondig kunnen nakomen van de afspraken in dit akkoord mede afhankelijk van de uitkomst van de gesprekken die de VNG met het Kabinet voert over verbetering van de bredere financiële positie van Gemeenten.’

Geschrokken

De VNG is geschrokken van een recent nieuwsbericht van de NOS, waarin beweerd wordt dat coalitiepartijen VVD en NSC de gemeenten nu niet willen helpen. Voorafgaand aan het Kamerdebat onderstreepte de koepel daarom in een lobbybrief de urgentie van het financieel tekort: ‘Op 11 maart overlegt het kabinet, inclusief de minister van VRO, met de medeoverheden over de Voorjaarsnota. Als dit overleg geen financieel perspectief biedt voor gemeenten, dreigt helaas de woningbouw niet te versnellen maar te vertragen en raakt de doelstelling van 100 duizend woningen erbij per jaar ver uit beeld.’

Een hengel, geen vis

Tijdens het Kamerdebat bleek inderdaad dat NSC-Kamerlid Merlien Welzijn niet de oplossing zoekt in meer rijksgeld voor de gemeenten. ‘Mijn fractie is er een groot voorstander van dat gemeenten een hengel krijgen en niet iedere keer een vis. Die hengel kan ook zijn een andere manier van grond taxeren, waardoor je überhaupt niet aan die enorm hoge verwervingskosten komt.’

Ook ziet ze meer heil in de invoering van de planbatenheffing, die gemeenten laat profiteren van de waardestijging van grond, en een optimalere kostenverhaal op projectontwikkelaars. Beide staan in het regeerakkoord, maar Keijzers ambtenaren zijn nog bezig met de uitwerking. ‘Daarvoor geldt natuurlijk wel dat je dat niet volgend jaar geregeld hebt’, zei de minister.

Niet gerust

Meerdere Kamerleden willen toch meer geld naar de gemeenten, en zijn er niet gerust op dat de Voorjaarsnota, waarover nu wordt onderhandeld, financiële uitkomst gaat bieden. ‘Ik heb ook de gesprekken met uw collega Uitermark gevoerd (...). Daar zit heel weinig tot geen beweging op het gebied van gemeentefinanciën’, zei SGP-Kamerlid André Flach bijvoorbeeld. Hij kent de krapte op gemeentelijk niveau uit eigen ervaring: ‘Bij het laatste woningbouwproject waarvoor ik als wethouder verantwoordelijk was, heb ik 80 procent op de grondprijs moeten toegeven. En nog lag het project twee jaar stil omdat de ontwikkelaar geen bouwer kon vinden die het voor dat bedrag kon bouwen.’

‘Is de minister het met mij eens dat als het rijk niet met financiële middelen over de brug komt, het boterzachte afspraken zijn en het als een kaartenhuis in elkaar dreigt te storten?’, zei CDA-Kamerlid Derk Boswijk over het Woontop-akkoord.

Unheimisch

ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis zei eerder hetzelfde: ‘Als dat allemaal niet goed komt, kan dat zomaar in elkaar klappen. Dat gaat bij middelgrote gemeenten om projecten van zomaar duizenden woningen per gemeente. Ik noem de Reevedelta bij Kampen met 3600 woningen als voorbeeld. Dan gaat het wel heel erg optellen en heel erg knellen, en geeft de uitspraak “we moeten even wachten op waar de minister van BZK mee komt” een wat unheimisch gevoel.’

D66-Kamerlid Hans Vijlbrief diende aan het slot van het debat, dat kort voor middernacht eindigde, een motie in. De motie draagt het kabinet op ervoor te zorgen dat gemeenten bij machte zijn de Woontop-afspraken na te komen, ‘en de Kamer met de Voorjaarsnota te informeren hoe dit zeker is gesteld’. Mede-indieners zijn ChristenUnie, CDA, SGP, PvdA-GroenLinks en SP.