‘Tackel wateroverlast met België en Duitsland’

De provincie Limburg bepleit meer samenwerking met België, Duitsland, de Europese Unie en Nederland in de aanpak van wateroverlast. ‘Het bad loopt al over.’

Nederland, België en Duitsland moeten meer samenwerken en stroomgebiedsgewijs gaan denken, vinden ze in Limburg. Want een vloedgolf als die van afgelopen zomer kan zich volgend jaar weer voordoen. Of iets later, want één ding is zeker: door de klimaatverandering komen grote onvoorspelbare buien hier vaker voor. De internationale samenwerking om de Maas, die na de overstromingen van 1993 en 1995 op gang kwam, kan als voorbeeld dienen. De rivier kreeg waar mogelijk de ruimte en dijken werden aangepakt. Dat had resultaat: in de zomer van 2021 waren er wel spanningsmomenten maar de rivier overstroomde niet grootschalig.

Geul en Gulp

De samenwerking nu moet zich richten op de beken en stromen in het Limburgs heuvelland, zoals de Geul en de Gulp. Die beekjes werden woeste rivieren die in Valkenburg zelfs een brug wegspoelden. Hoogteverschillen en de stenen bodem zorgen voor een razendsnelle waterafvoer wat voor overlast zorgt. In de bronbeken zou je bijvoorbeeld natuurlijke treden kunnen maken, zodat het water langzamer stroomt en de piek er uit haalt, zegt Limburgs waterprogrammamanager Theo Reinders, ‘maar dat laat onverlet dat maatregelen om water in België vast te houden nog effectiever kunnen zijn.’

Bestuurlijke puzzel

Limburg staat voor de bestuurlijke puzzel hoe de grensoverschrijdende samenwerking vorm te geven. Moeilijk daarin is de verschillende verdeling van bevoegdheden tussen de overheden. Dat geldt voor de Duitse Wasserverbände maar zeker voor de Belgen, die geen equivalent van een waterschap als waterautoriteit hebben. Daar moet worden gepraat met het land, België dus, voor vaarwegen als de Maas. Voor de niet-bevaarbare wateren zijn de gemeenten voor de kleine wateren verantwoordelijk, de provincie (Luik) voor de iets grotere en de deelstaat (Wallonië) voor de nog grotere.

Kraterlandschap

In de praktijk betekent dat, dat het Limburgse waterschap voor de aanvoer van de Geul die 20 kilometer over de grens in België ontspringt, met drie partners moet spreken. Dat tot samenhangende, gezamenlijke afspraken komen vergt kostbare tijd als het bad al aan het overlopen is. Die bestuurlijke versnippering vertraagt. Het zou Limburg goed uitkomen als Den Haag over gezamenlijk watermanagement in Limburg praat met de federale regering in Brussel en de Waalse regering in Namen om het tempo te versnellen. Datzelfde geldt voor de Duitse kant.

Limburg wil graag een intensieve structurele samenwerking over water, geen projectmatige. ‘We moeten stroomgebiedsgewijs gaan denken, en niet in kleine stukjes´, zegt verantwoordelijk gedeputeerde Lia Roefs.

Idealiter leidt dat tot gezamenlijke, grensoverschrijdende investeringen. Reinders: ‘Nu weet je niet of de euro’s die zij inzetten ook goed zijn voor Limburg of alleen in België resultaat opleveren.’ Datzelfde geldt voor retentiebekkens. Die zijn er in beide landen. Limburg heeft er zo’n vierhonderd. Om van de Limburgse heuvels geen kraterlandschap te maken, zijn maatregelen over de grens hard nodig.

Europees fonds

Limburg pleit verder voor Europese hulp in de vorm van een Europees fonds voor klimaatadaptatie, naast een fonds dat specifiek over klimaatmitigatie gaat. Wat het Waterschap Limburg betreft komt er een fonds dat vooral aanpassingen financiert die op korte termijn nodig zijn. En aan de overkant van de grens moet een waarschuwingssysteem komen, zodat Limburg eerder weet dat er water aan komt. Dat ontbrak in de zomer van

2021. ‘Limburg is niet gewaarschuwd’, aldus gedeputeerde Roefs. Een goed waarschuwingssysteem zou België en Duitsland zelf ook soelaas bieden. Duitse burgemeester wisten bijvoorbeeld niet wat zich achter de volgende heuvel afspeelde. De mensen daar zaten al op de daken, terwijl ze iets verder benedenstrooms nog dachten het water met zandzakken buitenshuis te kunnen houden.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 7 van deze week.