Leren van rivieren

‘Een oorlog zonder bommen.’ Zo omschreef een inwoonster van Ahrweiler de modderstroom die haar Duitse dorp verwoestte. In België speelden zich bij Luik vergelijkbare taferelen af. En ja, ook bij ons leidden de langdurige zomerregens zeker in Zuid-Limburg tot grote schade en veel persoonlijk leed.

Maar het algemene beeld is toch dat wij er in de Nederlandse delta genadig van zijn afgekomen.

Het verschil in schade heeft met geologische factoren te maken. Het grote verval van de kronkelende Ahr voert de stroming sterk op. Dat maakte dat de getroffen Duitse dorpen door een vloedgolf werden overrompeld. Geen houden aan. Zeker de noordelijker delen van Limburg en de Betuwe kregen een paar dagen respijt om zich op in de inmiddels afgevlakte watermassa voor te bereiden. Hier vormde verzadiging van langdurig belaste dijken het grootste risico. Je kunt er met extra zandzakken behoorlijk op anticiperen, blijkt.

Daarnaast is de relatief goede afloop een triomf voor ons waterbeheer: de Maaswerken en Ruimte voor de rivier. Ik dacht dezer dagen terug aan de situatie begin jaren negentig. Bewoners van veel karakteristieke rivierdorpen vonden de dijkverzwaringen die Rijkswaterstaat en de polderdistricten wilden doorvoeren maar onzin. Zeedijken dreigden we te krijgen. Nergens voor nodig. En dus gebeurde er jarenlang niks. Het hoge water van 1993 en 1995 vormde een wake-up call en een bindmiddel. Tegenstellingen werden overwonnen. Er kwam meer geld om de dijken landschappelijk in te passen en de rivier­beddingen werden verbreed. Wie door het Rivierenland fietst of langs de Maas, ziet hoe schoonheid en veiligheid wel degelijk kunnen samengaan.

Nu staan burgers en overheid bij de energietransitie tegenover elkaar. De urgentie van gemeenten om van het gas af te gaan wordt door veel wijkbewoners niet gevoeld. Het ontbreekt gemeenten aan budget, aan regelgeving, aan een verhaal. Laten we ons oor te luister leggen langs onze rivieren. Wat zich daar na die beginperiode van verzet de afgelopen 25 jaar aan maatschappelijk gedragen gebiedsontwikkeling heeft voltrokken, kan als inspiratie dienen voor de energie-opgave.