Wordt 2023 het kanteljaar voor de circulaire economie?

Waar de energietransitie in volle gang is, staan we met de grondstoffentransitie nog aan het begin. In Nederland gebruiken we te veel grondstoffen; we moeten veranderen. Maar hoe? Wat is ieders rol daarin? En welke innovaties zorgen voor een verschuiving in onze manier van denken, doen en laten? Karlijn Bakker en Niels Ahsmann, adviseurs Duurzaamheid bij KplusV, delen hun circulaire inzichten en ervaringen uit de dagelijkse praktijk.

Nationaal Programma Circulaire Economie en ICER

De afgelopen weken stonden vol in het teken van circulaire economie. Het Nationaal Programma Circulaire Economie werd gepubliceerd, het was de Week van de Circulaire Economie en kort daarvoor werd een nieuwe Grondstoffenstrategie gepresenteerd. Tevens publiceerde het Planbureau voor de Leefomgeving het tweede ICER-rapport. Dat laat klip en klaar zien dat de urgentie groter is geworden, en circulaire resultaten harder nodig zijn dan ooit. Hopelijk brengt dit alles de ommekeer van een jaar waarin het volgens ons rondom circulaire economie te stil bleef en er een duidelijke trend van aflopend beleid waarneembaar was.

Terwijl de cijfers er niet om liegen. Zo is de wereldwijde circularity gap, het gedeelte van de economie dat daadwerkelijk circulair is, volgens Circle Economy van 9,1% in 2018 afgenomen tot 7,2% nu. De wereldbevolking en welvaart groeit in veel landen en de cruciale energietransitie levert een enorme grondstofhonger op. Tegenstrijdig als je het ons vraagt. Er ligt dus een enorme opgave en we vragen ons af op welke wijze we de komende tijd samen acties en interventies kunnen plegen om de circulaire economie dichterbij te brengen.

2030 lijkt nog ver weg, maar komt snel dichterbij. Wat zijn de grootste uitdagingen en vraagstukken om de doelstellingen in 2030 te halen?

Het Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE) geeft op hoofdlijnen een mooie richting aan. Alleen vinden we nog steeds dat er beperkte ideeën zijn om tussendoelstellingen te formuleren en om de benoemde 'drang en dwang' om te zetten in daden. Het is voor veel organisaties dan ook onduidelijk op welke wijze zij het meest effectief bij kunnen dragen aan de circulaire economie.

Maak het behapbaar, maak keuzes

We begeleiden veel publieke en semipublieke organisaties in het vertalen van ambities naar beleid en uitvoering en we merken dat er aan ambitie geen gebrek is. We proberen vooral te helpen om keuzes te maken en te voorkomen dat je verzand in alles willen doen en daardoor niet echt tot uitvoering komt. Want stilstand is in dit geval écht achteruitgang. Ons advies zou dan dus ook zijn om het op te knippen in overzichtelijke doelstellingen en bijbehorend handelingsperspectief. En het vraagt om vertaling naar specifiekere doelen voor bepaalde groepen organisaties, zoals gemeenten en waterschappen.

Verstevig regionale netwerken en ecosystemen

En zoek dan ook vooral de samenwerking op met collega-organisaties. We merken namelijk dat veel gemeenten en andere organisaties allemaal zelf het wiel aan het uitvinden zijn, hun eigen loketten aan het inrichten zijn en hun eigen projecten willen laten slagen. Het loont om na te denken over welke type vraagstukken je in samenwerkingsverband op kan pakken. Zo zie je in veel regio's netwerken en ecosystemen ontstaan om vraagstukken van ondernemers en ketens verder te helpen. Ook zie je dat gemeenten steeds vaker samen optrekken in het vormen van gemeenschappelijk beleid op bijvoorbeeld de bouw en woonagenda wat weer landt in de diverse woondeals. Dit maakt het voor ondernemers veel duidelijker wat er de komende jaren van ze wordt verwacht. Deze infrastructuur op regionaal niveau zou verstevigd moeten worden de komende jaren.

Strategische productcategorieën

Tot slot zien we de diverse aanpakken op product- of materiaalniveau als belangrijke drijver van de transitie. De Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV's) wordt steeds meer in het leven geroepen, maar het voert ook terug naar de 'voorkant' van de keten. Hoe kunnen we meer recyclaat toepassen in nieuwe producten? Hoe kunnen we de kwaliteit aan de voorkant verhogen opdat producten, onderdelen en grondstoffen behouden blijven? En hoe financieren we deze circulaire innovaties? Op een aantal strategische productcategorieën zal de Rijksoverheid met haar partners sterk in moeten zetten de komende jaren.

De transitieopgave concreet maken

Met de introductie van het nieuwe NPCE, ondersteund met de heldere conclusies uit het ICER-rapport, hopen we dat 2023 een jaar wordt dat een grote sprong gaat geven richting een circulaire economie. We willen een bijdrage hieraan leveren door onze kennis te delen en je te inspireren om ideeën te vormen en samenwerkingen te smeden. Zo kunnen we samen financieringsinstrumenten opzetten voor circulaire ketens, bedrijven en projecten, de ambities van (semi)overheidsorganisaties vertalen naar concrete acties en gehele organisaties en ondernemers meekrijgen in deze transitie. Ons advies kort samengevat: zoom steeds in en uit op individueel organisatieniveau, van ketens naar systemisch niveau en terug.