Zoetermeer, de natste stad van Nederland

Volgens de eerder dit jaar bijgestelde langjarige neerslagstatistieken van het KNMI valt er gemiddeld genomen nergens in Nederland meer regen dan in Zoetermeer, 972 millimeter per jaar. Verder in Zuid-Holland scoren Rotterdam, Den Haag en Voorschoten hoog in de nieuwe neerslagcijfers.

Temperatuurstijging

Het is geen verrassing dat het meer gaat regenen door de wereldwijde temperatuurstijging. Hoe warmer het is, hoe meer water verdampt uit zee. Vroeg of laat valt het als regen naar beneden. Alleen: het valt vaker in extreme buien, vaak in de winter en ook in de zomer, zoals we dit jaar zien in Zuid-Limburg. Maar ook de kans op langere perioden van extreme droogte neemt toe, zoals we de laatste zomers zagen. ‘Het maakt eens te meer duidelijk dat we het water in de Nederlandse ruimtelijke ordening een plaats moeten geven, want anders neemt het water zijn plek’, zegt Rogier van der Sande, dijkgraaf van Hoogheemraadschap van Rijnland en tevens voorzitter van de koepelorganisatie Unie van Waterschappen.

Waterberging

Het komt mooi uit dat Rijnland, samen met de gemeente Zoetermeer en de provincie Zuid-Holland vorig najaar een enorme waterberging heeft gerealiseerd in de Nieuwe Driemanspolder, in het buitengebied van Zoetermeer richting Den Haag. ‘Dit is het putje van het gebied, al het water stroomt hier naar toe’, wijst Van der Sande. Het 350 hectare grote gebied kan 2,5 miljoen m³ water bergen. ‘In tijden van extreme regenval kunnen we de waterstand in het stelsel van boezems en vaarten enkele centimeters verlagen en de overlast beperken.’ Kosten: € 40 miljoen. Het is echter meer dan een piekberging. Fietsers rijden er hun rondje, mensen lopen hard en laten er hun hond uit. ‘In de strenge vorstperiode in februari zag je hier volop mensen schaatsen’, weet Van der Sande.

Klimaatadaptatie
Nu staat Zoetermeer bovenaan in de lijsten van natste steden, maar eigenlijk is de hele provincie Zuid-Holland drijfnat, zo blijkt uit de KNMI-reeksen. ‘Het is voor elke gemeente bekend dat de hoosbuien zullen toenemen, en dat is voor elke stad een grote opgave’, bevestigt Astrid de Wit, programmamanager klimaatadaptatie van de provincie Zuid-Holland. In het bestaand stedelijk gebied is alles al volgebouwd, en zeventig procent van de huizen is in privaat bezit. Het is moeilijk om mensen mee te krijgen want de kosten zijn relatief hoog. ‘Wij stimuleren daarom de zogeheten meekoppelkansen. Wordt een woningblok gerenoveerd ? Tref waterbergende voorzieningen. Is een gemeente toe aan vervanging van het riool of gaat een straat op de schop? Leg er een groenstrook langs, pas waterdoorlatende bestrating toe, of maak een verdiepte trottoirband of wadi’, somt De Wit op.

Klimaatstress-test
De Zuid-Hollandse gemeenten hebben vrijwel allemaal een klimaatstress-test gedaan waarbij gevoelige plekken voor hitte, droogte, wateroverlast, verzilting en bodemdaling aan het licht kwamen. En wat is de top-5 van maatregelen in Zuid-Holland volgens de programmamanager? ‘Vergroening, vergroening, vergroening, vergroening en technische maatregelen’, antwoordt ze. Wat dat laatste betreft, stimuleert de provincie innovaties en ondergrondse berging en hergebruik van regenwater. Een wereldberoemd voorbeeld in Nederland is het stadion van de voetbalclub Sparta in Rotterdam. Plensbuien op het dak van stadion, maar ook op de huizen in de buurt komen via een pijpenstelsel in een helofytenfilter terecht. Bladresten en zand blijven in het filter liggen, bacteriën op de wortels van de rietknolletjes houden meststoffen als fosfaat vast. Het gezuiverde regenwater wordt 14 meter onder een Johan Cruyff-court in de bodem gepompt. In tijden van droogte wordt het weer bovengronds gehaald, en dient het onder meer voor beregening van de (kunst)grasvelden. Het wordt nu ook elders toegepast, vertelt De Wit. ‘In het Cromvlietpark in Den Haag levert het irrigatiewater voor een gemeenschappelijke moestuin en in Pijnacker-Nootdorp zet men het regenwater in tegen bodemdaling.’ De Spaanse voetbalclub Real Valladolid heeft het Rotterdamse idee nagevolgd voor het dak van het Zorrilla-stadion. 

Financiële armslag
‘Zulke maatregelen zijn mooi, maar relatief duur’, zegt Astrid de Wit. ‘Gemeenten zetten volop in op klimaatadaptie, maar hebben weinig financiële armslag.’ Volgens haar is medefinanciering door  het Rijk onmisbaar. ‘Als we er niet in slagen om de klimaatverandering tegen te gaan, dan zal het aanpassen een steeds grotere kostenpost worden voor de belastingbetalers en vastgoedeigenaren. Nu investeren zorgt voor een veilige en gezonde leefomgeving en beperkt de schadelast in de toekomst.’

Klimaatadaptief bouwen
Volgens haar zijn de maatregelen voor nieuwbouwprojecten eenvoudiger. ‘We hebben voor nieuwbouw een convenant ‘Klimaatadaptief bouwen’ gesloten met gemeenten, bouwers en ontwikkelaars. Meer dan vijftig partijen hebben toegezegd dat zij de klimaatadaptieve uitgangspunten in hun projecten opnemen, waaronder in Zoetermeer’, aldus De Wit. Er is meer centrale regie ‘op de randvoorwaarden’ vereist, bijvoorbeeld bij nieuwbouw, vindt ook dijkgraaf Rogier van de Sande. ‘De beste bouwlocaties zijn al bezet. We weten dat de bouwopgave van 1 miljoen woningen dus in suboptimale gebieden moet plaatsvinden. Daarom moeten we beter rekening houden met de geohydrologische situatie. Water en bodem moet het uitgangspunt worden. Het zou de centrale overheid sieren als er voor nieuwe woonwijken wordt voorgeschreven dat er waterberging rond de woningen of in de wijk moet plaatsvinden. Projectontwikkelaars en woningcorporaties kunnen dan zelf kiezen hoe ze dit invullen. Plavuizen in plaats van een houten vloer en de elektriciteitskast op de eerste verdieping. Of drijvende woningen, woningen op palen of infiltratiemogelijkheden van water in de diepere bodem.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 16 van deze week